"Χρυσοπλοκώτατε Πύργε"

Το βραχύ αυτό σχόλιο έγραψα για να εκφράσω στην Παναγία μου τις ευχαριστίες μου, την αγάπη και τη θερμή δοξολογική μου ανύμνηση. Ένιωσα βαθιά την ανάγκη να εξηγήσω τα μεγαλεία και την έκπαγλη θεομητορική δόξα της, που κάλυψε κι αυτήν ακόμη την άυλη δόξα των αγγελικών φύσεων· να τραγουδήσω τη χάρη και το μητροπάρθενο κλέος της. Ο λόγος, στην οποιαδήποτε κατάστασή του, αδυνατεί να εκφράσει το δυσεξήγητο θεομητορικό θαύμα, το μυστήριο της Παναγίας στη λυτρωτική διάσταση του έργου του Υιού της, του σαρκωθέντος Λόγου του Θεού. Αλήθεια, πώς είναι δυνατόν ένα πλάσμα ανθρώπινο να δανείσει τη σάρκα του στον Υιό του Θεού, για να συλληφθεί και να γεννηθεί απ' αυτήν "Θεός σεσαρκωμένος";

Στο εγχείρημά μου αυτό, που από τη φύση του είναι άνισο και ανοικονόμητο, ο λόγος μένει πίσω, η δε καρδιά κυριεύεται από φόβο και συνοχή. Πώς θα ένιωθε κανείς, αν ανάβοντας ένα μικρό κερί προσπαθούσε να το πλησιάσει στην άπλετη και εκτυφλωτική φωτοχυσία του ηλιακού δίσκου; Δεν θα ήταν σπασμωδικός και αμήχανος; Κι όμως· ο Θεός και η Παναγία αγαπούν τα μικρά και ασήμαντα των ανθρώπων, όταν αυτά προέρχονται από την αγαπώσα καρδία τους. Και θυμάμαι τα λόγια της καταβασίας: όταν κανείς θέλει να σου πλέξει υμνητικά εγκώμια Θεοτόκε, επιχειρεί αυτό το πολύ δύσκολο και αμήχανο· όμως εσύ δώσε δύναμη στο φτωχό υμνητή σου, ανάλογα με τη δόση της καλής σου προαίρεσης.

Οι Κανόνες που μεταφράζονται και σχολιάζονται στο μικρό μας αυτό πόνημα είναι δύο, ο μικρός και ο μεγάλος. Περιεχόμενό τους είναι η προβολή του φωτόμορφου προσώπου της Θεοτόκου· να ψάλλουν το θεομητορικό της μυστήριο, που στάθηκε άξια να γεννήσει τον Υιό του Θεού! Στο σημείο αυτό οι Ειρμοί και τα Τροπάρια, διακρινόμενα για τη γλυκιά χάρη και το ποιητικό κάλλος τους είναι πραγματικά ανεξάντλητα. Σ' αυτούς καταβάλλεται προσπάθεια έξαρσης και εναρμονισμού του χριστολογικού και θεομητορικού δόγματος, που είναι αλληλένδετα. Στην ορθόδοξη πίστη, όπου υπάρχει ο Χριστός εκεί απαράβατα βρίσκεται και η υπέραγνη Μητέρα του. Αφού δε ο Χριστός, μετά την Ανάσταση και την Ανάληψή του, κάθεται στα δεξιά του Πατέρα στους ουρανούς, εκεί κάθεται και η αειπάρθενη Μητέρα του, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει, ότι η Παναγία βρίσκεται και στην τάξη της Αγίας Τριάδας!

Παράλληλα, στους παρακλητικούς Κανόνες εξαίρεται η κεντρική και κυρίαρχη θέση της Θεοτόκου στη ζωή και την ευσέβεια της Εκκλησίας. Το χριστεπώνυμο πλήρωμα τη θεωρεί και δική του στοργική Μάνα, η οποία με τη χάρη της το προφυλάσσει από πολλούς κινδύνους και δεινά, το προστατεύει από τις δόλιες επιθέσεις του εχθρού και των σκοτεινών του δυνάμεων, το θεραπεύει από αρρώστιες και ασθένειες, του μαλακώνει τον πόνο, τις κακότητες  του βίου, του φανερώνει την ελπίδα για τα πνευματικά και τα επουράνια και το σώζει από την αμαρτία και το θάνατο με τις δεήσεις και τις προς Θεόν πρεσβείες της. Η Ορθοδοξία μεγάλως τιμά το πρόσωπο της απειρόγαμης Κόρης και συγκινείται υπερβολικά από τα θεομητορικά μεγαλεία της.

Όλα τα πιο πάνω στοιχεία επαναλαμβάνονται συχνά στα τροπάρια των Κανόνων. Όπως μπορεί να διαβλέψει κανείς, οι επαναλήψεις δυχεραίνουν το σχολιασμό, ο οποίος μπορεί στο τέλος να καταντήσει ανιαρός και κουραστικός. Για ν'  αποφύγουμε το ενδεχόμενο αυτό, τα πλείστα τροπάρια και τους Ειρμούς τα μεταφράζουμε και τα σχολιάζουμε απλώς, χωρίς να τα σχολιάζουμε, είτε, ανασύροντας κάποιο καινούριο στοιχείο, τα σχολιάζουμε κατά τον συνηθισμένο τρόπο.

Οι παρακλητικοί Κανόνες της Παναγίας γεμίζουν ασφυκτικά τη συνείδηση και τη λατρευτική παράδοση του ορθόδοξου πληρώματος. Ψάλλοντάς τους όμως οι πιστοί, καλόν είναι να γνωρίζουν με ακρίβεια το πνευματικό και δογματικό τους περιεχόμενο, αφενός μεν για να καταρτίζονται οι ίδιοι στην πίστη και την ευσέβειά τους, και αφετέρου να είναι απαλλαγμένοι από σκιερότητες και υπερβολές στην ανάβασή τους προς το θείο πρόσωπο της Υπερευλογημένης. Αν συμβεί αυτό, η προσπάθειά μας πέτυχε τον προορισμό της.

Α. Θ.