Το Άγιον Όρος είναι αυτό, που με το έμψυχο δυναμικό του συνεχίζει την παράδοσι όχι μόνο της ασκητικής πνευματικής ζωής και της κατά δύναμιν αγγελικής πολιτείας, αλλά και την παράδοσι της νοεράς ησυχίας, της Νοεράς και Καρδιακής προσευχής. Είναι αυτό, που ανέδειξε στα 1000 χρόνια της ιστορικής πορείας του αναρίθμητες οσιακές μορφές. Και πιστεύω πως όλοι αυτοί υπήρξαν η μεγαλυτέρα πνευματική προσφορά στη ζωή της Ορθοδόξου Εκκλησίας, όχι μόνο στην πατρίδα μας, την Ελλάδα, αλλά και σ’ ολόκληρο τον κόσμο.
Πολλοί απ’ αυτούς τους οσίους μοναχούς, κοινοβιάτας-κελλιώτας-αναχωρητάς-ερημίτας και ησυχαστάς έγιναν γνωστοί και μετ’ αγαλλιάσεως αποδεκτοί ως Άγιοι αφ’ ενός μεν από τους Αγιορείτας πατέρας, αφ’ ετέρου δε από το όλο πλήρωμα της Ορθοδόξου Ελλαδικής Εκκλησίας, κληρικούς και λαϊκούς.
Άλλοι πάλι -και αυτοί ήσαν οι περισσότεροι- θέλησαν να παραμείνουν στην αφάνεια, ακόμη και μετά την οσιακή κοίμησί τους. Και αυτό το κατόρθωσαν με πολλούς κόπους και με τη βοήθεια κυρίως του Θεού, αφού η αληθινή αρετή, ως γνωστό, δεν κρύβεται.
Ο αληθινός Αγιορείτης μοναχός και δη ο ησυχαστής, με τη βοήθεια κυρίως της νοεράς νηπτικής εργασίας του, με τους ασκητικούς του αγώνες και με το κομποσχοινάκι του, προσπαθεί εν Χριστώ με πολλή επιμέλεια να ζήση όσο το δυνατόν περισσότερο στην αφάνεια, χωρίς να επιδιώκει ουδεμία αναγνώρισι από κανένα. Γι’ αυτό πολλές φορές μετακινείται από τόπο σε τόπο και άλλοτε εν Αγίω Πνεύματι κάνει και το σαλό, για να αποφύγη τιμές και δόξες.
Ανανεωτής και συνεχιστής της Ησυχαστικής παραδόσεως του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, και της όλης χορείας των Νηπτικών Πατέρων, υπήρξε ο θεοδίδακτος Γέροντας Ιωσήφ ο Ησυχαστής.
Ο οσιώτατος Γέροντας Ιωσήφ, κατά κόσμον Φραγκίσκος Κόττης, γεννήθηκε στο χωριό Λεύκες της Πάρου, το 1897, αλλά το Άγιον Όρος ήταν εκείνο, που τον ανεγέννησε πνευματικά και εν Χριστώ Ιησού τον μετεμόρφωσε, τον εδόξασε, και τον κατέστησε ΘΕΟΠΤΗΝ, ως άλλο Μωυσή, ύστερα από μια συγκλονιστική και θαυμαστή ασκητική πορεία καθάρσεως από το σύνολον των ψεκτών παθών και δη του σαρκικού. Η αντιμετώπιση του πάθους αυτού, όπως απεδείχθη, ήταν μαρτυρική. Ήταν τόσο μεγάλη η μανία, η λύσσα και η κακία των φθονερών δαιμόνων εναντίον του Γέροντος, αλλά και τόσο αξιοθαύματος και ανυποχώρητος η αντίστασίς του στο πάθος αυτό που μόνο στα ασκητικά συγγράμματα αναφέρονται και καμία ανθρώπινη γλώσσα δεν μπορεί να περιγράψη την κόλασί του, παρ’ όλον που υπήρξε αγνότατος, όπως εξήλθεν εκ της κολυμβήθρας του αγίου Βαπτίσματος. Έτσι, διά της πλήρους καθάρσεως εκ των παθών εισήλθε στο θείο φωτισμό νοός και καρδίας, καλλιεργώντας εις τελειότατον βαθμόν ολόκληρη την κλίμακα των αρετών, και διά των θείων αυτού αναβάσεων έφθασε στη θέωσι.
Το ότι υπήρξε μέτοχος θεϊκών βιωμάτων και μύστης, εξ αποκαλύψεως και άκρας συγκαταβάσεως, των απορρήτων μυστηρίων του Θεού, κατέστη γνωστό και πέρα των ελληνικών συνόρων, από τη δημοσίευσι αρκετών επιστολών του, απ’ όσες διεσώθησαν από τους παραλήπτες τους, όπως επίσης και δώδεκα επιστολών προς «ερημίτην μοναχόν» σ’ έναν τόμο, εκδοθέντα το 1979, με τίτλο «Έκφρασις μοναχικής εμπειρίας». Μέρος των τελευταίων επιστολών προς «ερημίτην μοναχών» περιλαμβάνεται σ’ ένα μικρό θεολογικώτατο πόνημά του -πράξεως και θεωρίας- με τον τίτλο «Η δεκάφωνος πνευματοκίνητος σάλπιγξ».
Το ότι ήταν «εκ κοιλίας μητρός» προορισμένος να γίνη μαθητής και ειδικός απόστολος Χριστού «εν όρεσι και σπηλαίοις της γης»1, καταδεικνύεται από το όραμα της ευσεβούς μητέρας του, που είδε όταν ακόμη ήταν ασαράντιστο βρέφος. Είχε δει με τα μάτια της ψυχής της, να εμφανίζεται μπροστά της ένας ολόλαμπρος Άγγελος Κυρίου, να παίρνη στα χέρια του τον μικρό Φραγκίσκο, και συγχρόνως να της δείχνη ένα πινακίδιο με ονόματα λέγοντάς της ότι «είναι γραμμένος εδώ», δηλαδή στο τάγμα των επιγείων αγγέλων.
Ο τότε Φραγκίσκος παρέμεινε μέχρι της εφηβικής του ηλικίας κοντά στην οικογένειά του, την οποία και βοήθησε ποικιλοτρόπως.
Στα 18 του όμως χρόνια φεύγει από την Πάρο και έρχεται στον Πειραιά, όπου εργάζεται, μέχρι της στρατεύσεώς του στο πολεμικό Ναυτικό. Όταν αποστρατεύτηκε, ασχολήθηκε με το εμπόριο, ως μικροπωλητής, με κέντρο την Αθήνα.
Το βιβλίο «Νέο Εκλόγιο», του αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου, με βίους Αγίων, Μαρτύρων και Οσίων της ερήμου, που του δώρησαν, προκάλεσε το θαυμασμό του, αλλά και την απόφασί του να γίνη μοναχός. Πυρπολείται από θείο έρωτα ο νεαρός Φραγκίσκος, ύστερα από θεϊκό όραμα, στο οποίο δύο ουράνοι αξιωματικοί των ανακτόρων της Άνω Ιερουσαλήμ, αφού του εφόρεσαν ολόλαμπρη και πάλλευκη στολή, του είπαν: «Από δω και μπρος θα υπηρετής εδώ».
Η θεϊκή αυτή εντολή του κατέτρωγε καθημερινά τα σπλάχνα και, ύστερα από αρκετές δοκιμασίες στα βουνά της Πεντέλης, αναχωρεί για το Άγιον Όρος το 1921, σε ηλικία 24 ετών. Πρώτος του σταθμός τα Κατουνάκια, όπου ζούσε ο αείμνηστος Γέροντας Δανιήλ με τη μικρή του συνοδεία. Κοντά του παρέμεινε για λίγο καιρό και στη συνέχεια έζησε ως ερημίτης μέσα σε σπηλιές, με αυστηρή νηστεία, αγρυπνία, πτωχεία και αδιάλειπτη προφορική προσευχή.
Ύστερα από δύο χρόνια σκληρών παλαισμάτων και κακοπαθειών και αφού έλαβε ουρανόθεν και υπερφυώς την Νοερά και Καρδιακή προσευχή, δίκην απαλής αύρας, προερχομένης από το εκκλησάκι της Μεταμορφώσεως στην κορυφή του Άθωνα, συνεδέθη μετά του Γέροντος Αρσενίου, με τον οποίον παρέμειναν αχώριστοι μέχρι την οσιακή κοίμησί του.
Καθοριστική στη νηπτική νοερά εργασία του, το ησυχαστικό του πρόγραμμα και την τάξι, ήταν η γνωριμία του με τον ησυχαστή πνευματικό, φημισμένο παπα-Δανιήλ, που ασκήτευε στο ιστορικό κάθισμα του αγίου Πέτρου του Αθωνίτου, και που ήταν έγκλειστος, λίαν σιωπηλός, διακριτικός και εφ’ όρου ζωής Λειτουργός με ολονύκτια αγρυπνία και Νοερά προσευχή, και που εάν δεν εγίνετο λάσπη το έδαφος από την πλημμύρα των δακρύων του, δεν τελείωνε τη θεία Λειτουργία.
Έτσι ο Γέροντας Ιωσήφ έγινε συνεχιστής όχι μόνο της Νηπτικής νοεράς καρδιακής ησυχίας, αλλά και της συνεχούς θείας Μεταλήψεως, ακολουθώντας πιστά την Ορθόδοξη παράδοσι των Νηπτικών Πατέρων, του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά και των ησυχαστών του 14ου αιώνος, του αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου και των Κολλυβάδων, του ανωνύμου Ησυχαστού της «Νηπτικής θεωρίας» και άλλων επωνύμων και ανωνύμων Νηπτικών αγίων Πατέρων.
Στην πορεία προς τη θέωσι και την κατά Χάριν τελείωσι υπήρξε καταπληκτικός βιαστής στην αναζήτησι και κατάκτησι της θείας Αγάπης, γι’ αυτό και πλέοντας στο ουράνιο πέλαγος αυτής ανέκραζε μετά θαυμασμού και εκπλήξεως: «Παύσον, γλυκεία ΑΓΑΠΗ, τα ύδατα της Σης Χάριτος, ότι αι αρμονίαι των μελών μου διελύθησαν».
Υπογραμμίζων όμως ότι ηξιώθη του θείου πυρός της ΑΓΑΠΗΣ εντός της καρδίας αυτού ως άλλη Βάτος κατακαιομένη και μη καταφλεγομένη, οφείλω ταυτοχρόνως να τονίσω τα προηγηθέντα μακροχρόνια αιματηρά παλαίσματά του, αφ’ ενός μεν με τους μοχθηρότατους και ανθρωποκτόνους δαίμονας, αφ’ ετέρου δεν με «την ιδίαν αυτού πεπτωκυίαν φύσιν». Γι’ αυτό και η τόσο σκληρή βία και ολονύκτια αγρυπνία 8 έως 10 ώρες καθ’ εκάστην, για αυστηρότατη νηστεία, εγκράτεια και ακτημοσύνη, για αγόγγυστη υπομονή, για την απόλυτη υπακοή στον απλούν Γέροντα Εφραίμ τον «βαρελά» και γενικά στο θέλημα του Θεού, καθώς και στο δεδοκιμασμένο ασκητικό πρόγραμμα, για την ακρότατη σιωπή και για την αδιάλειπτη Ευχή, ήτοι τη Νοερά Καρδιακή προσευχή, μετά δακρύων, κατανύξεως και πένθους. Ιδού πώς εδάμασε θυμό, οργή και φιλαυτία, φθόνο και αργολογία, οίησι και κενοδοξία και δη τα σαρκικά κινήματα του σώματος και των φρικαλέων λογισμών, κατακτώντας, με τη Χάρι του Θεού και τη βοήθεια της Παναγίας μας, την ΑΠΑΘΕΙΑ.
Γι’ αυτό και υπήρξε προς τον εαυτό του ανελέητος και ανυποχώρητος, χωρίς παρεκκλίσεις από την κακοπάθεια της όλης ασκητικής του βιοτής, παρ’ όλο που εβασανίζετο σκληρά τα τελευταία του ιδίως χρόνια από επώδυνες ασθένειες. Η σχετική αναφορά του σεβαστού μου Γέροντος Εφραίμ σε κάπως εκτεταμένα γεγονότα από την προσωπική ζωή των υποτακτικών του και όσων έζησαν έστω και για λίγο κοντά του, τυγχάνει, πιστεύω, αναγκαία, διότι καταμαρτυρούν την ιστορική πραγματικότητα της όντως αγιασμένης ζωής και θεοφόρου πολιτείας του.
Στη δε σαραντάχρονη αιματοβαμμένη και ασκητική πορεία του, έπαθε ποικιλοτρόπως και έτσι έμαθε, γνώρισε και βίωσε όλους τους τρόπους των ασκητικών αγώνων, γι’ αυτό και δίδαξε απλανώς και μετά πολλής συνέσεως και διακρίσεως, του θέλοντας μετά πάσης αυταπαρνήσεως να γευθούν την άφθαρτο βρώσι της νοεράς προσευχής και το ύδωρ το ζων το εκ των θεϊκών εις αυτόν αποκαλύψεων. Τους πολυπληθείς αυτούς θησαυρούς της θείας Χάριτος, τους ασφαλισμένους εν τη καρδία αυτού, τους προσέφερε απλόχερα όχι μόνο στους αγαπώντας αυτόν μέχρι αυτοθυσίας ευλογημένους υποτακτικούς του, αλλά και στους μετά πίστεως αναζητούντας τον ουράνιο κεκρυμμένο μαργαρίτη της ΘΕΙΑΣ ΑΓΑΠΗΣ.
Προς δε τους πνευματικούς του απογόνους και αδελφούς εν Χριστώ κληρικούς, μοναχούς και λαϊκούς άφησε ως ιερά παρακαταθήκη όχι μόνο την εν πράξει και θεωρία διδασκαλία για την Νοερά και Καρδιακή προσευχή, αλλά και την άπειρη αγάπη και στοργή του, την ανυπόκριτη μακροθυμία του, τη διακριτική του παιδεία εν σοφία Κυρίου, την άκρα του συγκατάβασι στην ανθρώπινη αδυναμία και τέλος το ασκητικό του παράδειγμα και όσα βαρύτατα συνεπάγεται αυτό.
Αυτόν τον ατίμητο θησαυρό, τον συλλεγμένο με το αίμα της όλης ησυχαστικής πολιτείας του Γέροντος Ιωσήφ, τον μοίρασε απλόχερα ως γεύσι ζωής ο ευλογημένος υποτακτικός του Αρχιμανδρίτης Εφραίμ Φιλοθεΐτης, που εγκαταβίωσε στην ασκητική του συνοδεία από το 1947 έως τον Αύγουστο του 1959, οπότε εκοιμήθη οσιακώς ο αγιασμένος Γέροντάς του.
Πλήθος από τις προφορικές και γραπτές διδαχές, συμβουλές, υποδείξεις και πατρικές νουθεσίες του πατρός Εφραίμ είχαν και έχουν ως αναφορά την υποδειγματική ασκητική ζωή του οσίου Γέροντός του. Και τούτο όχι μόνο προς τους μοναχούς και τις μοναχές, που συγκρότησαν τις υπ’ αυτόν συνοδείες και Κοινοβιακές Μονές στο Άγιον Όρος, Ελλάδα, Αμερική και Καναδά, αλλά και προς τα χιλιάδες πνευματικά αυτού τέκνα απανταχού της γης, κάνοντάς τους κοινωνούς των ασκητικών παλαισμάτων και της θείας ευφροσύνης εκ των καρπών της νοεράς προσευχής, που δίδαξε με πράξι και θεωρία.
Οι πολυτιμώτατες αυτές αγιοπνευματικές αναφορές του πατρός Εφραίμ στον όσιο Γέροντά του, Ιωσήφ τον Ησυχαστή, συνελέγησαν με ιδιαίτερη προσοχή και προσφέρονται στον παρόντα τόμο, για να γνωρίση το πλήρωμα της Ορθοδόξου Εκκλησίας τον μεγάλο ησυχαστή του 20ου αιώνος, τον θεόπτη, τον ασκητή, τον απλανή εργάτη της νοεράς προσευχής και τον αναβιωτή της Παλαμικής παραδόσεως.
Πρωτοπρεσβύτερος Στέφανος Κ. Αναγνωστόπουλος
____________________
1. Εβρ. 11, 38
English
German
Română
French
Login