Οι Δεσποτικές Εορτές

Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ. Ιερόθεος

Οι Δεσποτικές Εορτές

Εισοδικό στο Δωδεκάορτο και στην Ορθόδοξη χριστολογία

Παρουσιάζονται τα βασικά θεολογικά γεγονότα που έχουν σχέση με τον Δεσπότη Χριστό και προσφέρονται ερμηνευτικά κλειδιά για να κατανοήσουμε τα κεντρικά χριστολογικά σημεία των Δεσποτικών εορτών. Τονίζεται ότι η χριστολογία κατέχει σημαντικό μέρος στην ορθόδοξη διδασκαλία.

Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο βασικά κεφάλαια. Στο πρώτο δημοσιεύονται εισηγήσεις που έγιναν σε Σεμινάριο της  Ιερ?ς  Αρχιεπισκοπ?ς  Αθην?ν το έτος 1994 - 1995 και αναφέρονται στις Δεσποτικές εορτές που αποτελούν το λεγόμενο «Δωδεκάορτο». Στο δεύτερο μέρος παρατίθενται χριστολογικά κείμενα που δημοσιεύθηκαν σε διάφορα περιοδικά και συνδέονται με τις Δεσποτικές εορτές.

Τα Δεσποτικά γεγονότα δεν χωρίζονται μεταξύ τους ούτε και αξιολογούνται. Βιώνονται σε κάθε Θεία Λειτουργία και μας υπενθυμίζουν την συγκατάβαση και την κένωση του Χριστού που έγινε για μας πρόξενος σωτηρίας.  Η  Εκκλησ?α όμως καθόρισε να εορτάζωνται ξεχωριστά αγιάζοντας τον χρόνο και δίνοντας την δυνατότητα να εντρυφήσουμε και να βιώσουμε στην προσωπική μας ζωη τούς σταθμούς της θείας Οικονομίας.

Αναλύεται ξεχωριστά κάθε εορτή και μάλιστα θα παρατηρήση ο αναγνώστης ότι η ανάλυση που γίνεται είναι πλήρης και εκτενής με βάση την διδασκαλία των αγίων Πατέρων.

Εδώ πολύ επιγραμματικά αναφέρουμε καθε εορτή:

Ευαγγελισμός της Θεοτόκου.  Η «υπέρξενος εορτή» που είναι κατ  ?κρ?βειαν Δεσποτικοθεομητορική εορτή και η αρχη των Δεσποτικών εορτών. Με την υπακοή της η Θεοτόκος στον λόγο του αγγέλου διόρθωσε την ανυπακοή του  Αδ?μ και της Εύας και έγινε πρόξενος σωτηρίας ολοκλήρου του ανθρωπίνου γένους. Γράφεται για την πνευματική σύλληψη και γέννηση και για την μόρφωση του Χριστού μέσα μας που γίνεται με πνευματικές ωδίνες.

Η Γεννηση του Χριστού.  Η Μητρόπολη των Δεσποτικών εορτών. Είναι το μυστήριο της αγάπης και της φιλανθρωπίας του Θεού που παραμένει ασύλληπτο από τον ανθρώπινο νου.  Αναλ?εται, κατά την διδασκαλία των αγίων Πατέρων, το μυστήριο της υποστατικής ενώσεως των δύο φύσεων στο πρόσωπο του Χριστού. Όταν ο άνθρωπος καθαρίση την καρδιά του και φωτισθή ο νους του τότε συλλαμβάνεται μέσα του ο Χριστός ως βρέφος και γεννάται με τις αρετές.  Ετσι καταλαβαίνουμε πως ενεργεί η Χαρη και τι είναι θέωση της ανθρωπίνης φύσεως.

Η Περιτομή του Χριστού.  Αναφ?ρονται τα αίτια για τα οποία ο Χριστός περιτμήθηκε. Δεχθηκε τον νόμο αλλά τον υπερέβη δίχως να τον καταργήση.  Η περιτομή του Χριστού υποδεικνύει σε μας την περιτομή της καρδίας, που συνδέεται στενά με την πνευματική ζωη. Οι άγιοι Πατέρες ομιλούν για εσωτερική και πνευματική περιτομή που είναι η κάθαρση της καρδιάς και η μεταμόρφωση των παθών της ψυχής, ώστε ο άνθρωπος να αποκτήση κοινωνία και ενότητα με τον Θεο.

Η  Υπαπαντ? του Χριστού. Το περιστατικό της προσφοράς του Χριστού στον Ναο μας υπενθυμίζει ότι η σύλληψη και η γέννηση ενός ανθρώπου δεν είναι έργο της φύσεως, αλλά της ενεργείας του Θεού. Γι  α?τ?ν τον λόγο το προσφέρουμε στον Θεο με την ακολουθία του σαραντισμού και ανήκει στον Θεο. Για να συναντήση και να δη κανείς τον Θεο πρέπει προηγουμένως να καθαρθή και να φωτισθή στην ψυχή όπως ο δίκαιος Συμεών και η Προφήτιδα  Αννα.

Τα θεία Θεοφάνεια.  Ο Χριστός με την βάπτισή του θέσπισε το μυστήριο του Βαπτίσματος δια του οποίου εισαγόμαστε στην  Εκκλησ?α. Με την εμφάνιση της  Αγ?ας Τριάδος, που ήταν ένας από τούς σκοπούς της θείας ενανθρωπήσεως αλλά και της βαπτίσεως, έχουμε την επίσημη ομολογία ότι ο Υιός και Λογος του Θεού είναι ο «εις της Τριάδος». Δοθηκε η δυνατότητα στον καθένα να αποκτήση την Χαρη της υιοθεσίας και τα Θεοφάνεια στην προσωπική του ζωη.

Η Σοφία του Θεού.  Αν και δεν συγκαταλέγεται στο λεγόμενο Δωδεκάορτο και είναι άγνωστη σε πολλούς, παραμένει μεγάλη Δεσποτική εορτή.  Ο Χριστός είναι η ενυπόστατη και πραγματική Σοφία του Θεού και η διδασκαλία Του, που είναι «ρήματα ζωής αιωνίου» και «ύδωρ ζων», έχει θεία ενέργεια που θεραπεύει τον άνθρωπο.

Η Μεταμόρφωση του Χριστού.  Ο Χριστός με την Μεταμόρφωσή Του έδειξε την θέωση της ανθρωπίνης φύσεως και την δόξα όσων θα ενωθούν με Αυτόν.  Ο ουσιαστικός σκοπός της  Εκκλησ?ας είναι να οδηγήση τον άνθρωπο στην θέωση, που είναι η όραση του ακτίστου Φωτός. Γινεται λόγος και για την μεταμόρφωση των Μαθητών που έγινε σε όλη την ψυχοσωματική τους ύπαρξη.  Υπογραμμ?ζεται ιδιαίτερα ότι ο Θεός αποκαλύπτεται σε όσους θέλει και ότι η αποκάλυψη αυτή είναι ανάλογη με την πνευματική κατάσταση των ανθρώπων.

Η  Αν?σταση του Λαζάρου και η είσοδος του Χριστού στα  Ιεροσ?λυμα.  Η ανάσταση του Λαζάρου είναι τύπος της τριημέρου  Αναστ?σεως του Χριστού και της κοινής αναστάσεως των ανθρώπων. Δηλώνεται πως ενεργούσαν οι δύο φύσεις στον Χριστό, η θεία και η ανθρώπινη, «ατρέπτως, ασυγχύτως, αδιαιρέτως». Παρουσιάζεται η αλληγορική ερμηνεία των γεγονότων της εγέρσεως του Λαζάρου και της εισόδου του Χριστού στα  Ιεροσ?λυμα, όπως διατυπώνεται στα έργα πολλών Πατέρων.  Η  Εκκλησ?α μας προετοιμάζει για να προσεγγίσουμε στην εορτή κατάλληλα, ώστε να γίνη η είσοδος του Χριστού στην καθαρή καρδιά του ανθρώπου.

Τα Παθη και ο Σταυρός του Χριστού.  Ερμηνε?ονται θεολογικά όλα τα ιστορικά γεγονότα που αναφέρονται στο πρόσωπο του Χριστού τον καιρό του Παθους και της Σταυρώσεως.  Ο τρόπος με τον οποίο πέθανε ο Χριστός στον Σταυρό φανερώνει την εξουσία Του πάνω στον θάνατο, αφού ο  Ιδιος πέθανε όταν θέλησε και όχι όταν ήλθε ο θάνατος. Με το πάθος του ο Χριστός αποδείχθηκε ο πραγματικός ιατρός των ανθρώπων, ο νέος γενάρχης του ανθρωπίνου γένους αφού το ελευθέρωσε από την δουλεία του διαβόλου και του θανάτου.  Η σταυρική θυσία του Χριστού και το Παθος Του δείχνουν την μεγάλη αγάπη του Θεού προς τον άνθρωπο.

Η  Αν?σταση του Χριστού. Είναι το μεγαλύτερο γεγονός μέσα στην ιστορία. Γινεται λόγος για το νομικό Πασχα, το Πασχα της Θείας Χαριτος και το Πασχα του μέλλοντος αιώνος (αγ. Γρηγόριος Θεολόγος). Δια της  Αναστ?σεως του Χριστού αποκτά άλλο νόημα και η ζωη και ο θάνατος.  Αναλ?ονται τα αίτια για τα οποία ο Χριστός κατέβηκε στον  Αδη. Διατυπώνεται η σημασία του σαββατισμού στην  Ορθ?δοξη Παράδοση και υπογραμμίζεται ότι για να βιώση κανείς την ανάσταση θα πρέπει πρωτίστως να εισέλθη στον θείο σαββατισμό.

Η Θεία  Αν?ληψη. Είναι το πλήρωμα και το κόσμημα όλων των Δεσποτικών εορτών.  Ο Χριστός με την  Αν?ληψ? Του στούς ουρανούς ανύψωσε την ανθρώπινη φύση και την εθέωσε. Τονίζεται η αξία και η θέωση του ανθρωπίνου σώματος. Οι άγιοι Πατέρες μας υποδεικνύουν τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να βιώση ο Χριστιανός την Ανάληψη του Χριστού στην προσωπική του ζωή.

Η Πεντηκοστή. Είναι η τελευταία εορτή της Θείας Οικονομίας.  Υπογραμμ?ζονται κυρίως τα χριστολογικά γεγονότα που συνδέονται στενά με το  Αγιον Πνεύμα και ότι σκοπός της πνευματικής ζωής είναι η μέθεξη του  Αγ?ου Πνεύματος δια του οποίου γινόμαστε ζωντανά μέλη της  Εκκλησ?ας και έχουμε κοινωνία με τον Τριαδικό Θεο.  Η ύπαρξη του Αγίου Πνεύματος μέσα στην καρδιά επιβεβαιώνεται από την εσωτερική καρδιακή προσευχή δια της οποίας λαμβάνουμε την υιοθεσία.

Με την ανάλυση κάθε Δεσποτικής εορτής επισημαίνεται ότι δεν πρόκειται για ένα ιστορικό τυπικό γεγονός που έγινε κάποτε και ότι δεν αρκεί μόνον η θεωρητική γνώση των εορτών.  Απαιτε?ται κάθαρση των σωματικών και ψυχικών αισθήσεων και κατάλληλη προετοιμασία, όπως διδάσκουν οι άγιοι Πατέρες, ώστε ο χριστιανός να προσεγγίση σωστά αυτά τα γεγονότα και να τα εορτάση θεϊκώς βιώνοντας όλες τις ηλικίες του Χριστού και μετέχοντας προσωπικά σε κάθε Δεσποτική εορτή.  Ο σκοπός του ανθρώπου, αλλά και το βαθύτερο έργο της  Εκκλησ?ας είναι να φθάση ο άνθρωπος «εις άνδρα τέλειον, εις μέτρον ηλικίας του πληρώματος του Χριστού», που είναι η θέωση του ανθρώπου.

Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου που εξετάζονται Χριστολογικά θέματα μπορούμε να διαβάσουμε το κείμενο  Η υπέρξενος εορτή που αναφέρεται στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και τα κείμενα Η ενανθρώπηση του Λόγου του Θεού κατά τον Μέγα  Αθανάσιο, Το απροϋπόθετον της θείας ενανθρωπήσεως, και Το ξύλο της γνώσεως και το ξύλο της ζωής στα οποία ερμηνεύονται εκτενέστερα οι χριστολογικές πλευρές της εορτής της Γεννήσεως του Χριστού.  Επ?σης με την ανάλυση του κειμένου Ο  Αμν?ς του Θεού εξετάζονται οι εικόνες και οι σκηνές από την  Αποκ?λυψη του Ευαγγελιστού  Ιω?ννου όπου παρουσιάζεται ο Χριστός ως « Εσφαγμένο  Αρνίο».