Αθωνικά άνθη Τόμος Ι'

Μία απόδειξις της πνευματικής και ηθικής παρακμής, ην διέρχεται η εποχή ημών, είνε και η άκρα αποστροφή και περιφρόνησις του μοναχικού βίου, της "τελείας κατά Χριστόν φιλοσοφίας", ίνα κατά Χρυσόστομον είπω.

Μη δε μοι είπη τις, ότι ο μοναχικός βίος περιφρονείται ή, ακριβέστερον ειπείν, διαβάλλεται και πολεμείται, ένεκα των προελθόντων εκ τούτου, εσχάτως ιδία, πολλών σκανδάλων. Όχι, δεν είνε τούτο αληθές. Ο μοναχικός βίος δεν πολεμείται ως "παρούσα κατάστασις", ήτις ομολογουμένως δεν είνε λαμπρά. Πολεμείται ως θεσμός, ως "ιδέα". Και πολεμείται ου μόνον υπό των διεφθαρμένων τον νουν και την ψυχήν ανθρώπων του κόσμου τούτου, αλλά και υπό τινων δοκούντων έχειν "ευσέβειαν" και συντηρητικότητα" και "εκκλησιαστικόν φρόνημα"! Σήμερον ο μοναχικός βίος θεωρείται υπό πολλών ως περιττός και άχρηστος, ως αναχρονισμός απαίσιος και μεστός ανοησίας. Και τι έτι λέγω; Εν ταις ημέραις ημών, ημέραις αμαρτωλαίς και φαύλαις, ημέραις ακράτου υλοφροσύνης και ηδονολατρείας, ημέραις Σοδόμων και Γομόρρων, και αυτή απλώς η παρθενία, η εν μέσω του κόσμου ασκουμένη, υποτιμάται και περιφρονείται και μικρού, ή μάλλον ουδενός, λόγου αξία νομίζεται...

Εν μέσω λοιπόν αυτής της αφορήτου και στυγνής πραγματικότητος, πόσον ωφέλιμος θα ήτο η εμφάνισις ενός δυνατού βιβλίου απολογουμένου υπέρ του μοναχικού βίου και καταδεικνύοντος την ουρανομήκη αξίαν αυτού, βιβλίου ερχομένου εκ της ερήμου και καταδροσίζοντος τας καταξήρους ψυχάς των συγχρόνων χριστιανών!... Βεβαίως υπάρχουσι βιβλία περί μοναχικού βίου γεγραμμένα υπό ικανών Θεολόγων. Αλλά ταύτα, όσον και αν οι συγγραφείς αυτών ενεφορούντο πνεύματος αγάπης προς τον ησύχιον και απράγμονα βίον, δεν ήτο δυνατόν να περιέχωσι θείους παλμούς και ουράνια σκιρτήματα και "πνοήν ζωής". Δεν ήτο δυνατόν να συλλαμβάνωσι τα εν τω κέντρω, αλλ' απλώς τα εν τη περιφερεία, ήτοι τα περί τον μοναχικόν βίον και ουχί αυτόν τούτον τον μοναχικόν βίον. Δεν ήρχοντο τα βιβλία ταύτα εκ των ερημικών κατασκηνώσεων, ήρχοντο εξ ανέτων γραφείων αθηναϊκών διαμερισμάτων. Εγράφησαν υπό κοσμικών ανθρώπων μη απαρνησαμένων τας του βίου πραγματείας και τρυφάς και ανέσεις, τας νομίμους εννοείται. Εγράφησαν υπό εγγάμων ανθρώπων, δι' ους ο μονήρης βίος και τα δάκρυα και οι κλαυθμοί και οι θρήνοι και οι "αλάλητοι στεναγμοί" των εκλεξαμένων αυτόν, δεν υπήρξαν ειμή μόνον φιλολογική υπόθεσις, έστω και αγαπητή. Ελέχθη περί του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου, ότι ίνα δυνηθή τις να κατανοήση και ερμηνεύση αυτό, πρέπει να αναπέση εις το στήθος του Διδασκάλου ως ο ηγαπημένος Μαθητής. Ανάλογον τι ισχύει και περί του μοναχισμού. Ίνα δυνηθή τις να γράψη περί αυτού γραφήν πλήρη φλογός πυρπολούσης και πνεύματος ζώντος και ζέοντος και δυνάμεως συγκλονιστικής, πρέπει να αναπέση και αυτός εις το στήθος αυτού, ήτοι να γνωρίση αυτόν ουχί εκ της μελέτης, αλλ΄ εκ της προσωπικής πείρας κυρίως. Πρέπει να έχη καταστήσει προσωπικόν "βίωμα" τας εμπειρίας του μοναχισμού. Τοιούτος όμως απολογητής του ησυχίου βίου δεν ανεφαίνετο...

Αλλ' ευλογητός ο Θεός της αληθείας! Ευρέθη ο ζητούμενος. Ευρέθη εν τω προσώπω του Αγιορείτου Μοναχού π. Θεοκλήτου Διονυσιάτου, της επιφανεστέρας και ισχυροτέρας μορφής του συγχρόνου Ορθοδόξου μοναχισμού και μιας αληθινής δόξης της καθόλου Εκκλησίας ημών. "Μεταξύ Ουρανού και Γης" είναι ο τίτλος του θαυμασιωτάτου αυτού βιβλίου, όπερ εν τη λίαν τεταραγμένη και υπό ποικίλων ανέμων δερομένη γενεά ημών έρχεται κομίζον εις ημάς εν ιερόν μήνυμα: Το μήνυμα της αγίας Ερήμου, το μήνυμα του θείου Έρωτος, το μήνυμα της ασιγήτου λατρείας του εν Τριάδι Θεού. Ναι! Διά του βιβλίου αυτού ομιλεί η Έρημος προς τον "κόσμον". Ομιλούσιν αι ψυχαί αι "μεθύουσαι εν τη αγάπη του Θεού και σιγώση φωνή κατατρυφώσαι της δόξης του Κυρίου" προς τους περί πολλά και ανωφελή μεριμνώντας και τυρβαζομένους. Ομιλεί η Σιωπή και η "καρδιακή ησυχία", η ησυχία του "αρρέμπτου λογισμού", προς τον ακατάσχετον βερμπαλισμόν. Ομιλεί η Περισυλλογή και η Ενδοστρέφεια, προς τας ποικίλας ανοησίας και τους αγωνιώδεις πλην μικρολόγους τυρβασμούς. Ομιλεί ο Έρως του "όντως εφετού", του "ακροτάτου των εφετών", προς την αγάπην του κόσμου και τας μέριμνας του αιώνος και την απάτην του πλούτου και την έλξιν της κενής και φευγαλέας ανθρωπίνης δόξης. Ομιλεί η Προσευχή και η ακατάπαυστος Δοξολογία, προς τους ζώντας μόνον διά την εξωτερικήν "δράσιν" και καθίδρους όντας εκ της θήρας τιμών και αξιωμάτων... Αδελφοί μου! Ας πιστεύσωμεν απολύτως ότι η Ημέρα εκείνη η μεγάλη και επιφανής , θα καταδείξη ότι περισσότερον ωφέλησαν τον κόσμον αι πυριφλεγείς των αγίων ερημιτών (ερημίτας δε λέγων, εννοώ ου μόνον τους ησυχαστάς, αλλά και τους εν κοινοβίοις) προσευχαί, ή μύρια πομπώδη κηρύγματα... Ταύτα λέγων δεν καταδικάζω το κήρυγμα, αλλ' εξαίρω την Προσευχήν, ης η δύναμις και του Θεού τας αποφάσεις πολλάκις μετέστρεψεν...

Όσοι λοιπόν έχουσι "δόκιμον" νουν και καρδίαν ευθείαν, ας ενωτισθώσι το μήνυμα της Ερήμου, όπερ αύτη διά στόματος του Μοναχού Θεοκλήτου πέμπει τόσον επικαίρως εις τον πυρέσσοντα εξ αγωνίας σύγχρονον "χριστιανικόν" κόσμον. Και αν δεν δύνωνται να φθάσωσιν εις μίμησιν των ισαγγέλων πολιτών της Ερήμου (ολίγοι γαρ οι εκ κλητών εκλεκτοί και ολιγώτεροι οι εξ εκλεκτών εκλεκτοί), τουλάχιστον ας αρκώνται εις ένα βαθύτατον εν συναισθήσει σεβασμόν και απέραντον εν ταπεινώσει θαυμασμόν προς τας ηρωϊκάς αυτάς και εσταυρωμένας υπάρξεις, αίτινες μάλλον ελάτρευον ή ανέπνεον. Είνε και τούτο λίαν ωφέλιμον.

Μη νομίση τις, ότι διά των πτωχών τούτων γραμμών επιχειρώ "κριτικήν" του υπερόχου αυτού βιβλίου, όπερ, αριστοτεχνικώτατα απολογούμενον υπέρ του βαλλομένου μοναχικού βίου και μετά καταπλησσούσης δυνάμεως ανατρέπον τας κατ' αυτού αμαρτωλάς ενστάσεις της... πιστευούσης απιστίας, άμα δε και τηλαυγώς εμφανίζον το άμετρον βάθος και την έκπαγλον ωραιότητα της ασκήσεως, μόνον ζημίαν θα ε πεσπάτο εκ της κριτικής μου. Απλώς ηθέλησα να παρουσιάσω αυτό και από των στηλών του αγαπητού μοι τούτου περιοδικού και συστήσω θερμώς τοις αναγνώσταις αυτού την μελέτην ενός εντρυφήματος. Εγγυώμαι δ' ότι ούτε διά του χρόνου, ούτε διά των χρημάτων την δαπάνην θα μετανοήσωσι. Δι' αμφότερα θα ανταμειφθώσι πλουσίως παρά του βιβλίου αυτού, του προς τοις άλλοις τερπνοτάτου και τεχνικωτάτου εν λόγω. Θεωρούμενον καθόλου το αριστούργημα αυτό, εις μεν τον Άγιον Θεόν αναβαίνει ως οσμή υπερόχου ευωδίας πνευματικής, εις δε τους ανθρώπους, τους όντως ευσεβείς και φιλοθέους, καταβαίνει ως "όμβρος επ' άγρωστιν, ωσεί νιφετός επί χόρτον", ως "δρόσος των ορέων Αερμών". Διά τους "ψυχικούς", τέλος, νομίζω ότι θα αποτελέση εν ισχυρόν φίμωτρον κλείον στεγανώς τα απύλωτα αυτών στόματα. Ο ασκητικός αυλός της Θεολογίας του ταπεινού Μοναχού (ην εσπούδασεν ουχί εν τω Καποδιστριακώ ουδέ εν τω Αριστοτελείω Πανεπιστημίω, αλλ' εν τω μεγάλω Πανεπιστημίω της Ερήμου, ένθα εσπούδασεν υπό την Καθηγεσίαν του Αγίου Πνεύματος μυριάδες γνωστών και αγνώστων ψυχών) αναμφιβόλως ενίκησε, συντριπτικώς μάλιστα, τας των πολυφθόγγων πλην ανοήτων ρητόρων σάλπιγγας και κατέστησεν αυτούς ως ιχθύας αφώνους, διασπάσας αυτών τας πλοκάς, ίνα άπαξ έτι πληρωθή η ρήσις του Αγίου Πνεύματος, η διά Παύλου του Αποστόλου λέγουσα, ότι "τα αγενή του κόσμου και τα εξουθενημένα εξελέξατο ο Θεός και τα μη όντα, ίνα τα όντα καταργήση" (Α' Κορινθ. α', 28).

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οφείλω να δηλώσω ότι, ο μακαρίτης φίλος μου Επιφάνιος, υπήρξε κάπως υπερβολικός στις διατυπώσεις του για την ταπεινότητά μου, παρασυρθείς από την προς εμέ αγάπην του.

Επίσης, εις ό,τι αφορά το πνευματικόν κλίμα για τον Μοναχισμόν, ύστερ' από τόσες εκδόσεις φιλομοναστικών βιβλίων, έχει αισθητώς βελτιωθεί και ο Μοναχισμός μας σήμερα θάλλει και λειτουργεί καλώς.

Θ.μ.Δ.