Σύνοδος Ουρανού και Γης

Τα κείμενα του βιβλίου αυτού δείχνουν την ενότητα της εκκλησιαστικής ζωής και αναφέρονται στην θεία Λειτουργία, την λατρεία, τις εκκλησιαστικές τέχνες, την ποιμαντική, το εκκλησιαστικό πολίτευμα και τις Συνόδους.

Η πραγματική λειτουργική αναγέννηση δεν εξαρτάται απλώς και μόνον από την μετάφραση των ύμνων και των ευχών της θείας Λειτουργίας, αλλά και την συμμετοχή στην επουράνια θεία Λειτουργία και έχει σκοπό την αναγέννηση και ανακαίνιση των ανθρώπων.

1. Η θεία Λειτουργία ως σύνοδος ουρανού και γης

Μέσα απο την εμπειρία των Προφητών, των Αποστόλων, των Πατέρων και των Αγίων της Εκκλησίας, μέσα από τεκμηριωμένες θεοφάνειες και αγγελοφάνειες των Αγίων κατά την διάρκεια της θείας Λειτουργίας φαίνεται ότι πράγματι η θεία Λειτουργία δεν είναι μία απλή τελετή, αλλά είναι μέθεξη των επουρανίων και πρόγευση για την είσοδο στην ουράνια θεία Λειτουργία.

2. Το Συνοδικό και ιεραρχικό πολίτευμα της Εκκλησίας ως χάρισμα

Παρουσιάζεται η αντιστοιχία, η ομοιότητα και η ενότητα μεταξύ της ουράνιας ιεραρχίας και της επίγειας εκκλησιαστικής ιεραρχίας.

Η Εκκλησία δεν ταυτίζεται με τους Κληρικούς και την Ιερά Σύνοδο των Ιεραρχών. Το πολίτευμα της Εκκλησίας δεν έχει εγκόσμια και ανθρώπινη προέλευση. Είναι συνοδικό, αλλά και ιεραρχικό. Η διοίκηση της Εκκλησίας είναι κατ' εξοχήν ποιμαντική.

3. Η λειτουργία του συνοδικού πολιτεύματος στην Εκκλησίας της Ελλάδος

Εξετάζεται ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν τα τρία συνοδικά όργανα, δηλαδή, η Ιεραρχία, η Διαρκής Ιερά Σύνοδος και οι Συνοδικές Επιτροπές με τα λοιπά Συνοδικά Όργανα.

Η θεία Λειτουργία με τον τρόπο που τελείται αποτελεί το πρότυπο της εκκλησιαστικής ζωής, εφ' όσον δεν νοείται διάσπαση μεταξύ μυστηριακής και διοικητικής ζωής της Εκκλησίας. Η σύνοδος των Επισκόπων είναι προέκταση της θείας Ευχαριστίας και της προσευχής. Διευκρινίζεται ότι στην επίγεια Εκκλησία το συνοδικό και ιεραρχικό πολίτευμα λειτουργεί σύμφωνα μετ ο ιδιαίτερο ποιμαντικό χάρισμα, στην ουράνια, όμως, Εκκλησία η διάρθρωση θα γίνη σύμφωνα με την προσωπική μέθεξη της Χάριτος του Θεού.

4. Η λατρεία της Εκκλησίας ως χώρος αναγεννήσεως του ανθρώπου

Ποια σημασία έχουν στην λατρεία ο Ορθόδοξος Ναός, η αγιογράφηση του Ναού, η λατρευτική και λειτουργική ζωή της Εκκλησίας, και ο έσω της καρδίας άνθρωπος, όπου γίνεται η νοερά λατρεία;

Η διάταξη και η διάρθρωση του ιερού Ναού συνδέεται πολύ στενά με το όλο συνοδικό και ιεραρχικό πολίτευμα της Εκκλησίας και έχει σχέση τόσο με την πνευματική κατάσταση των Χριστιανών, όσο και με την ιδιαίτερη θέση και διακονία τους στην Εκκλησία.

5. Η εκκλησιαστική μουσική, η μουσική των αγγέλων

Το ορθόδοξο εκκλησιαστικό ύφος της μουσικής σκοπό έχει να οδηγήση τον άνθρωπο στην αίσθηση της παρουσίας του Θεού, στην αναγέννηση της καρδιάς και να μεταδώση στους εκκλησιαζομένους την ατμόσφαιρα της ουράνιας Εκκλησίας.

6. Η εικόνα στην ορθόδοξη και την δυτική παράδοση

Η Ζ' Οικουμενική Σύνοδος θέσποισε την θεολογία των ιερών εικόνων, που αποτελεί δόγμα στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Παρουσιάζεται η πολιτισμική διαφορά μεταξύ ορθόδοξης και δυτικής εικόνας, που προϋποθέτει διαφορετικούς τρόπους ζωής και διαφορετικά ήθη.

Η Χάρη του Θεού ενεργεί διά των ιερών εικόνων, ανάλογα με την πνευματική κατάσταση αυτών που τις ασπάζονται.

7. Ο Επίσκοπος είναι δεσπότης ή διάκονος;

Σύμφωνα με την ορθόδοξη εκκλησιαστική εμπειρία ο Επίσκοπος είναι και Δεσπότης και διάκονος, αλλά, κυρίως, είναι Πνευματικός Πατέρας και ιατρός που θεραπεύει τις πνευματικές ασθένειες των ανθρώπων. Το έργο του δεν είναι τυπικό και διακοσμητικό. Ενεργεί εξ ονόματος του Χριστού, έχοντας θυσιαστικό ήθος και ποτέ δεν απολυτοποιεί την διακονία του.

8. Η επισκοπική διακονία του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά

Με την ποιμαντική του διακονία ο άγιος Γρηγόριος έδειξε πώς ένας ησυχαστής Επίσκοπος ποιμαίνει ένα συγκεκριμένο ποίμνιο και πώς τα δόγματα και, κυρίως, οι αποφάσεις της Εκκλησίας για τον ιερό ησυχασμό, δεν είναι υπόθεση μόνον των μοναχών, αλλά περνούν στα μέλη της Εκκλησίας και γίνονται βίωμα και ζωή.

Οι Επίσκοποι συγκροτούν τις κατά τόπους Εκκλησίες και είναι υπεύθυνοι για την διαφύλαξη της αποκαλυπτικής αλήθειας, για την ενότητα της Εκκλησίας και την μετάδοση της εκκλησιαστικής παραδόσεως.

9. Ο ιερεύς ως εξομολογούμενος

Όπως η βιολογική ζωή μεταδίδεται από γενιά σε γενιά, μέσα απο την υιότητα και την πατρότητα, το ίδιο συμβαίνει και στην πνευματική ζωή, δηλαδή, όσο κανείς ολοκληρώνεται κατά Θεόν, τόσο και γίνεται Πνευματικός Πατέρας και αναγεννά άλλους κατά Χριστόν.

Επειδή, όμως, το έργο του Κληρικού είναι μεγάλο και υπεύθυνο, απαιτείται πνευματικός ανεφοδιασμός με το Μυστήριο της ιεράς Εξομολογήσεως. Η προσωπική ζωή του Κληρικού πρέπει να χαρακτηρίζεται από μια διαρκή προσπάθεια αναγεννήσεως εν Χριστώ.

10. Ο Μέγας Φώτιος και η Η' Οικουμενική Σύνοδος

Καταγράφονται μερικά χαρακτηριστικά σημεία της μεγάλης αυτής Συνόδου, την οποία δεν αναγνωρίζουν πολλοί ορθόδοξοι και παραθεωρούν οι Δυτικοί, η οποία όμως έχει όλα τα απαραίτητα γνωρίσματα για να αποκαλήται ως Η' Οικουμενική και στην οποία διαδραμάτισε πρωταρχικό ρόλο ο Μέγας Φώτιος.

Τα θέματα με τα οποία ασχολήθηκε είναι θέματα δογματικά, όπως το Filioque και η επικύρωση των αποφάσεων της Ζ' Οικουμενικής Συνόδου·  θέματα εκκλησιολογικά, όπως το Πρωτείο του Πάπα, η μη εκλογή Επισκόπων από την τάξη των λαϊκών, θέματα που έχουν σχέση με την ενότητα των Εκκλησιών της Ανατολής και της Δύσεως και την ειρήνευση μεταξύ των Εκκλησιών· καθώς και διάφορα κανονικά ζητήματα.

11. Οι Σύνοδοι του 879-880 και του 1351 ως Οικουμενικές Σύνοδοι

Εξετάζονται οι δύο Σύνοδοι από ιστορικής, κανονικής, εκκλησιαστικής και θεολογικής πλευράς και αποδεικνύεται για ποιους λόγους μπορούν να χαρακτηρισθούν ως Η' και Θ' Οικουμενικές Σύνοδοι.

Με την Σύνοδο του 1351 καταδικάσθηκε ο σχολαστικισμός και κατοχυρώθηκε συνοδικώς η θεολογία του ησυχασμού ως ορθόδοξη διδασκαλία και βασική προϋπόθεση της ορθοδόξου θεογνωσίας.

Υπογραμμίζεται ότι η τάση να υποβαθμίζωνται οι Οικουμενικές Σύνοδοι είναι αποτέλεσμα προτεσταντικών απόψεων και δηλώνει παρακμή. Τίθεται το ερώτημα: Γιατί εμείς οι σύγχρονοι ορθόδοξοι σταματούμε την αρίθμηση των Οικουμενικών Συνόδων μέχρι την Ζ' Οικουμενική και δεν αναγνωρίζουμε τις Συνόδους του 879-880 και του 1351 ως Οικουμενικές; Η απάντηση στο ερώτημα θα διαλύση την σύγχυση που επικρατεί στα θεολογικά θέματα και θα αποτελέση την βάση του διαλόγου για την επαναφορά των δυτικών Χριστιανών στην ενότητα της Ορθοδόξου Εκκλησίας.