Τη θεία Λειτουργία την αγάπησα πολύ από τα πρώτα παιδικά μου χρόνια κι εξακολουθώ να την αγαπώ με πιότερη ζέση τώρα στα γηρατειά μου. Ο λειτουργικός λόγος ανέκαθεν με συγκινούσε κι εφτέρωνε την ψυχή μου. Και μια κι ο Θεός δεν θέλησε να λειτουργήσω σαν ιερέας στο άγιό του θυσιαστήριο, το να ερμηνεύσω το μυστήριο του Χριστού και της Εκκλησίας και να καταθέσω τη μαρτυρία μου στο υπέρλογο θαύμα της θείας μυσταγωγίας, το θεωρούσα σαν ελάχιστο δείγμα αγάπης και ευγνωμοσύνης μου στη φρικτή ιερουργία, όπου συγκλίνει όλη η υπόσταση της Ορθοδοξίας, η πίστη η ευσέβεια και ο σωτηριολογικός δυναμισμός της. Όμως, παρά τη θέλησή μου, πάντοτε δίσταζα να γράψω και ανέβαλλα, ώσπου κάποια στιγμή σκέφθηκα ότι, αν ποτέ αποφάσιζα να πραγματοποιήσω την επιθυμία μου, ίσως να ήταν πολύ αργά, ίσως να μην το επέτρεπε πια η βιολογική μου κατάσταση.
Οι λόγοι, που με έκαναν να διστάζω, ήταν βασικά δύο· η προσωπική μου αναξιότητα και το πλήθος των εκλεκτών βιβλίων, που γράφτηκαν τελευταία για την ερμηνεία της θείας Λειτουργίας. Όπως ο λειτουργός, ο οποίος τελεί "εις τόπον Χριστού" το μυστήριο της θείας Ευχαριστίας και με τα χέρια του αγγίζει το άχραντο σώμα του Σωτήρα δεν μπορεί να ιερουργεί όπως όπως, αλλ' η παράστασή του πρέπει να είναι σύμμετρη προς το μέγεθος της φρικτής ιερουργίας, έτσι κι εκείνος που θέλει να γράψει κάτι για το υπέρλογο μυστήριο πρέπει να έχει ανάλογη παράσταση, να είναι αγνός και καθαρός στην ψυχή, να έχει νουν φτερωμένο στα μυστήρια του Θεού και προ πάντων να έχει αγάπη προς το Θεό και την αγία Εκκλησία Του. Πού όμως να βρεθούν τέτοια πράγματα; Από την άλλη, έχουν γραφτεί τον τελευταίο καιρό τόσα πολλά και καλά για το θέμα της θείας Λειτουργίας, ώστε εύλογα να διερωτώ-μαι: τι παραπάνω μπορεί να προσθέσει ο δικός μου πενιχρός λόγος; Το τελευταίο ερώτημα φυσικά, που είναι καλό όταν προέρχεται από αληθινή ταπείνωση και αυτογνωσία, δεν είναι ωστόσο αδυσώπητο, αν λάβουμε υπόψη ότι ο φιλάνθρωπος Θεός δεν μετράει τα ανθρώπινα με τα μέτρα της δικής του απολυτότητας, αλλά συγκαταβαίνει συνήθως προς την ανθρώπινη αδυναμία και ασθένεια. Έτσι δεν κοιτάζει τόσο το τι λέμε και το πόσα λέμε, αλλά το πώς τα λέμε, τη διάθεση της καρδιάς και την καθαρότητα των στόχων της ψυχής μας. Έτσι μπορεί να δέχεται και να ευλογεί περισσότερο το λίγο από το πολύ, το δίλεπτο της χήρας από τους θορυβώδεις κι αστραφτερούς θησαυρούς των πλουσίων. Έτσι κι εγώ, παρά τους πολλούς ενδοιασμούς μου, αποφάσισα να καταθέσω το βίωμα της καρδιάς μου στο μετά χείρας βιβλίο, αποβλέποντας στο έλεος και τη χάρη του Θεού.
Στο ερώτημα που διετύπωσα πιο πάνω, δηλαδή τι μπορούσα εγώ να προσθέσω στα όσα έγραψαν έμπειροι και ειδικοί στα λειτουργικά ζητήματα ερμηνευτές, σκέφθηκα ότι μπορούσα να κάνω κάτι από το πεδίο της δικής μου θεολογικής ειδικότητας, συγκεκριμένα να δώσω μεγαλύτερη έμφαση και να τονίσω περισσότερο το δογματιό βάθος της θείας λειτουργίας, τόσο περισσότερο όσο η θεία λειτουργία, σαν μια βιωμένη ορθόδοξη δογματική, αποτελεί σημαντική ιστορικοδογματική - συμβολική πηγή των ορθοδόξων μας δογμάτων. Το σημείο αυτό αποτελεί μια βαθειά μου πεποίθηση, την οποία προσπαθώ να περάσω στις τελευταίες μου ερμηνευτικές εργασίες στα κείμενα της ορθόδοξης λατρείας. Το ορθόδοξο πλήρωμα πρέπει να γνωρίζει, όσο πιο πολύ γίνεται, τα δόγματα της πίστεώς του, για να είναι συνειδητό μέλος της Εκκλησίας του, να γνωρίζει την ορθόδοξη ταυτότητά του και να διακρίνει το δικό του σε σύγκριση με ό,τι έχουν οι άλλοι που δεν είναι ορθόδοξοι χριστιανοί. Αποφάσισα, λοιπόν, να ερμηνεύσω τη θεία Λειτουργία όπως έκανα και σε άλλες παρεμφερείς μου εργασίες, δηλαδή ν' ακολουθώ κατά πόδας το κείμενο της θείας λειτουργίας, να παραθέτω τις ευχές και τους ύμνους στο πρωτότυπο, να παρέχω στη συνέχεια τη μετάφρασή του στο δημοτικό γλωσσικό ιδίωμα και ακολούθως να κάνω ειδικό ερμηνευτικό σχόλιο, προσπαθώντας ν' ανασύρω το βαθύτερο νόημα των λειτουργικών ευχών και των ύμνων. Δεν γνωρίζω αν αυτή είναι η καλύτερη ερμηνευτική μέθοδος. Πάντως έχω την εντύπωση ότι αυτή αγγίζει αμεσότερα τον αναγνώστη.
Ειδική προσπάθεια καταβλήθηκε, ώστε ο λόγος της εργασίας, χωρίς ν' απομακρύνεται από την ιεροπρέπεια του λειτουργικού κειμένου, να είναι δροσερός, τερπνός και επαγωγός. Η απλότητα του λόγου σε συνδυασμό με την τερπνότητα της έκφρασης και τη ζωντάνια της περιγραφής βοηθούν στην ευκολότερη αποτύπωση των νοημάτων στην ψυχή της ευχαριστιακής σύναξης. Το κέρδος είναι αφάνταστα μεγάλο. Με αυτά φυσικά δεν θέλω να πω, ότι τα λειτουργικά κείμενα, μεταφραζόμενα στη δημοτική μπορούν να εισαχθούν και σε χρήση λειτουργική. Κάτι τέτοιο και δύσκολο είναι και άσκοπο και επικίνδυνο. Τα εν χρήσει λειτουργικά κείμενα, λίγο πολύ κατανοητά στο ευσεβές πλήρωμα, πρέπει να παραμένουν στην απαράμιλλη ποιητική ομορφιά του πρωτοτύπου, το οποίο σε οποιαδήποτε μετάφραση χάνει το σφρίγος, την ομορφιά και την αυθεντικότητά του. Παράλληλα, η διατήρησή του μας βοηθάει να έχουμε κάποια αίσθηση του προγονικού γλωσσικού μας θησαυρού, ο οποίος τείνει να αφανισθεί στο σύγχρονο γλωσσικό κυκεώνα που έχει τελευταία κατακλύσει τη χώρα μας.
Και μια λέξη τελευταία. Θα ήθελα να ζητήσω συγγνώμη από τους αναγνώστες μου για τις πολλές επαναλήψεις που παρατηρούνται στο έργο μου. Αυτό δεν γίνεται με τη θέλησή μου. Οφείλεται στη μέθοδο της εργασίας μου, η οποία -όπως είπα- ακολουθεί κατά πόδας το λειτουργικό κείμενο, στο οποίο επανέρχονται συχνά τα λειτουργικά βιώματα, τα τόσο συγκλονιστικά και επιπόθητα. Όταν αγαπάει κανείς κάτι πολύ, το μυαλό και η καρδιά του επανέρχονται συχνά στο ποθητό και εράσμιο. Έτσι και η θεία Λειτουργία επανέρχεται συχνά στα βιώματα της ιερής σύναξης (π.χ. τον πόθο για την ειρήνη), τα οποία λέει και ξαναλέει, επειδή τη γεμίζουν και την ηλεκτρίζουν. Είμαι, λοιπόν, κι εγώ υποχρεωμένος να επανέρχομαι -μέχρις ενός βαθμού φυσικά- στα ίδια πράγματα, ερμηνεύοντας τους πόθους του εκκλησιάσματος. Από την άλλη, βέβαια, δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι οι επαναλήψεις εμπεδώνουν βαθύτερα την αλήθεια που αποσκοπούν να μεταδώσουν στο νου και την ψυχή του αναγνώστη.
Αν το βιβλίο αυτό κατορθώσει να συγκινήσει έστω και μια ορθόδοξη ψυχή, πέτυχε το σκοπό του.
Α.Θ.
Έγραφα στη Λέρο
τήν 20ή Ιουλίου
εορτή του προφήτη Ηλία.
English
German
Română
French
Login