Οσίου Εφραίμ του Σύρου Έργα, Τόμος Ζ'

Η απόφαση να γίνει έκδοση των ευρισκομένων συγγραμμάτων του Οσίου Πατρός μας Εφραίμ του Σύρου από το "Περιβόλι της Παναγίας", αποτελεί βεβαίαν έμπνευση του Θεού, γιατί η θεόπνευστη διδασκαλία του παρέμενε μέχρι τώρα απρόσιτη στους Ορθοδόξους, όχι μονάχα γιατί τα έργα του ήσαν σπάνια σε μερικές βιβλιοθήκες μοναστηριών, αλλά και γιατί η λογία γλώσσα των παλαιών εκδόσεων, υπό τις σημερινές γλωσσικές συνθήκες, ήταν "κήπος κεκλεισμένος και πηγή εσφραγισμένη".

Ήδη με την "σώφρονα και ιματισμένη" μετάφραση στη δημοτική γλώσσα από τον καλόν και σεμνό φιλόλογο κ. Κων. Φραντζολά, τα θεοφώτιστα απαυγάσματα της αγιασμένης καρδίας και του ελλαμπομένου νου υπό του Αγίου Πνεύματος του μεγάλου Εφραίμ, γίνονται αναφαίρετο κτήμα του ελληνοφώνου ορθοδόξου λαού.

Ως προς το φιλολογικό μέρος των συγγραμμάτων και γενικώς ως προς τις εκδόσεις στην ελληνική γλώσσα και τα ποικίλα μεταφραστικά προβλήματα, ο μεταφραστής, γνώστης της βιβλιογραφίας των εφραιμικών έργων, μας δίδει άφθονες πληροφορίες και περιγράφει την ανά τους αιώνες επίδρασή τους σε Ανατολή και Δύση στην εμπεριστατωμένη Εισαγωγή του.

Ο υποφαινόμενος θα περιορισθή μόνο στην επισήμανση των ιδιοτύπων εμπειριών του Οσίου και των ιδιαιτέρων χαρισμάτων του από το Άγιον Πνεύμα.

Κατ' αρχήν πρέπει να σημειώσουμε, ότι ο άγιος Εφραίμ ήταν σπανίας φυσικής καταβολής νους και αγαθής προαιρέσεως τόσον, ώστε η έλλειψη σημαντικής παιδείας να μην εμποδίση την καλλιέργειά του στα θεολογικά γράμματα και έτσι το Πνεύμα το Άγιο να εύρη κατάλληλο σκεύος για να επαναπαυθή στην καρδιά του, χαρίζοντάς του πλούσιο το διδασκαλικό χάρισμα.

Ότι έλαβε από τον Θεό το χάρισμα της θεολογίας και διδαχής και επομένως ήταν διδάσκαλος θεόπνευστος και θεοφώτιστος, βεβαιώνεται από το όραμα, που σε νεαρή ηλικία είδε, όπως ο ίδιος ενεπιστεύθη στον ενάρετο πνευματικό του: "Είδα ένα κλήμα, που είχε αναρίθμητα σταφύλια και που εφύτρωσε στη γλώσσα μου. Οι κληματόβεργες έβγαιναν έξω από το στόμα μου, απλώθηκαν και εκάλυψαν ολόκληρη τη γη. Και όσο τα πετεινά του ουρανού έτρωγαν από τα σταφύλια, αυτά τόσο επλήθαιναν".

Τόσον αυτό το αποκαλυπτικόν όραμα, όσο και άλλα σχετικά με αυτό, αλλά και οι εκφράσεις του Μ. Βασιλείου, του αγίου Γρηγορίου Νύσσης, του Μ. Φωτίου και άλλων αγίων Σύρων, Ελλήνων και Λατίνων, για την αγιότητά του και την αυθεντικότητα της διδασκαλίας του, ακόμη δε η υπόληψη και η αγάπη στα συγγράμματά του από την παγκόσμια Ορθοδοξία, από τον τέταρτο και μέχρι σήμερα αιώνα, καταδεικνύουν, ότι ο Όσιος Εφραίμ δεν ήταν απλώς ένας ακτινοβολών πνευματικός αστέρας στο στερέωμα της Συριακής Εκκλησίας και του μοναχισμού, αλλά και ένας μεγάλος Πατέρας της καθόλου Εκκλησίας, σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής του, όπως βοούν τα θεόπνευστα βιβλία του.

Πέραν λοιπόν των επισημάνσεων του πλουσίου και ποικίλου διδασκαλικού χαρίσματός του, ήταν ο Όσιος, ο μοναχός των ιερών δακρύων και του μακαριστού πένθους, η ευαίσθητη ψυχή, που ζούσε εν Χριστώ σε φλογερή σχέση, ο άνθρωπος του Θεού με τις συνεχείς ενατενίσεις προς τα έσχατα, την Κρίση και στην ανταπόδοση, ο θεωρός των αιωνίων αγαθών, της απείρου ευσπλαχνίας του Θεού, αλλά και ο "τρέμων την φοβεράν ημέραν της κρίσεως".

Ο άγιος Εφραίμ επομένως, ήταν ο θρηνητικός μοναχός, από την βαθυτάτη ταπείνωσή του, την αδιάλειπτη αυτομεμψία του και τον υπεροχικό φόβο, που είχεν ανακραθή στην ψυχή του από τι; Από την αθέατη θέα της κολάσεως, όπου σαν σοφός τοποθετούσε τον εαυτό του. Η συνείδηση της Εκκλησίας έχει αναγνωρίσει τον θείον Πατέρα κυρίως ως αρχέτυπη εικόνα των δακρύων, του φόβου του Θεού και της αδιαλείπτου κατανύξεως, ιερές εμπειρίες που εκφράζονται στο Κοντάκιο της εορτής του το συμπυκνώνον τα ουσιώδη στοιχεία της προσωπικότητός του:

Την ώρα αεί προβλέπων της ετάσεως, εθρήνεις Εφραίμ δάκρυα κατανήξεως· πρακτικός δε γέγονας εν τοις έργοις διδάσκαλος, Όσιε. Όθεν, Πάτερ παγκόσμιε, ραθύμους εγείρεις προς μετάνοιαν.

Πρέπει εδώ να διευκρινησθή, ότι αυτή η έντονη δακρυώδης, θρηνητική, πενθική και έμφοβη υπεροχικώς, κατάσταση της ψυχής του Οσίου μας δεν έχει τίποτε το νοσηρόν ή μη ισόρροπο στοιχείο, όπως συμβαίνει στις ακάθαρτες και βεβαρυμένες ψυχές από ποικίλες ψυχικές νόσους. Ψυχές καθαρές, αρρύπωτα χείλη, καρδιές, στις οποίες εσκήνωσε μονίμως η χάρις του Θεού, έχουν ανακραθή με όλες τις ενέργειες του Αγίου Πνεύματος (αγάπη, ταπείνωση, χαρά, πένθος, ευχαριστία, δοξολογία, δάκρυα, φόβον υπεροχικό), ώστε να αναδίδεται από αυτές μία αρμονική συμφωνία, όπου όμως κάποιο από τα στοιχεία αυτά, ως ιδιαιτέρως καλλιεργούμενον, ως ιδιοτυπία, να προβάλλη εντονώτερα. Και στον Όσιον Εφραίμ το στοιχείον αυτό είναι το πένθος και η υγιώς έμφοβη στάση απέναντι στην απαραλόγιστη έσχατη κρίση του Θεού.

Από νέος στο μοναστήρι μου άκουγα τους Γέροντες να λέγουν: Θέλεις να αποκτήσης τέλεια υπακοή; Διάβαζε Ιωάννη της Κλίμακος. Θέλεις να αποκτήσης κατάνυξη; Διάβαζε Εφραίμ Σύρον.

Και πράγματι η καθολική εμπειρία της Εκκλησίας έχει επαληθεύσει στο ακέραιο την διαπίστωση αυτή, μαζί δε και την εμπειρική βεβαιότητα, ότι ο θείος Πατέρας Εφραίμ έχει αποφασιστικά διαμορφώσει την συνείδησή της με την σύνθετη βίωση του χαροποιού πένθους, που αποτελεί τον χαρακτήρα της Ορθοδόξου εν Χριστώ ζωής.

Θεόκλητος Μοναχός Διονυσιάτης