Τα μοναστήρια και οι Άγιοι του Ολύμπου της Βιθυνίας

Ποιος άκουσε ποτέ να μιλούν για τη Προύσα και τον Όλυμπο, αυτό το μεγαλόπρεπο βουνό, που η μακρουλή και συχνά σκεπασμένη με χιόνι κορυφή του εκτείνεται κατά μήκος της ακτής της Ασίας, σε μια απόσταση τριάντα σχεδόν χιλιομέτρων από τις όχθες της Προποντίδας; Αν εξαιρέσωμε μερικούς βυζαντινολόγους και μερικούς βιομηχάνους που ενδιαφέρονται για το μετάξι της Προύσας, πολλοί λίγοι γνωρίζουν αυτά τα μέρη.

Κι όμως υπήρχε εκεί, στα χρόνια του βυζαντινού μεσαίωνα, ένα μοναστικό κέντρο πρώτης κατηγορίας, μια αληθινή Θηβαΐδα, που δεν είχε τίποτα να ζηλέψη από την προηγούμενή της.

Είναι χωρίς αμφισβήτησι κατώτερή της σε αριθμό μοναχών, αλλά οι ησυχασταί του βουνού Όλυμπος δεν υστέρησαν σε άσκησι από τους μοναχούς της Αιγύπτου. Κι εδώ κι εκεί έλαμψαν τα άνθη της αγιότητος με παρόμοια λάμψι και οι άγιοι του Ολύμπου ξεπερνούσαν τους προηγουμένους, γιατί είχαν το προνόμιο να συνδυάζουν με τη θεωρία τη γνώσι, τους ηρωϊκούς αγώνας για την πίστι και το φωτοστέφανο του μαρτυρίου.

Είναι καιρός πια να τους βγάλωμε από τη βαρειά σκιά που τους βύθισε η άδικη σιωπή της ιστορίας.

Αυτό είναι το χρέος που βάλαμε σαν σκοπό στο ταπεινό αυτό έργο μας.

Θα ήταν πρόωρο να επιχειρήσωμε μια πλήρη εξιστόρησι των μοναχών του Ολύμπου μπαίνοντας στις λεπτομέρειες της ζωής τους, της πνευματικότητός τους και του μυστικισμού τους. Άλλοι θα γράψουν αργότερα γι' αυτά πιο υπεύθυνα.

Εμείς θα αρκεσθούμε εδώ να παρουσιάσωμε τα κυριώτερα μοναστήρια της περιοχής του Ολύμπου, που μπορέσαμε, έπειτα από επίπονες έρευνες και κουραστικές αναζητήσεις, να εντοπίσωμε και να κάμωμε γνωστούς τους ήρωας της ευσεβείας και υπερασπιστάς της πίστεως που τα ελάμπρυναν.

Επειδή οι περισσότεροι απο τους αγίους για τους οποίους θα μιλήσωμε έζησαν μέσα στην ταραχή της εικονομαχίας, μια μικρή ιστορική περίληψη αυτής της αιρέσεως θα συντελέση στο να δώση σαφήνεια και ενδιαφέρον σ' αυτό το έργο.