Ψαλτήριον Προσευχητικόν

Το Ψαλτήριον είναι το γνωστότερο βιβλίο στη λατρευτική ζωή της Εκκλησίας μας. Χρησιμοποιείται καθημερινά σε κάθε Ακολουθία (Εσπερινό, Όρθρο, Ώρες κλπ.), και, με την μορφή μεμονωμένων Ψαλμών ή στίχων, στην θεία Λειτουργία και στα υπόλοιπα Μυστήρια. Ολόκληρη η υμνολογίας της Εκκλησίας μας στηρίζεται πάνω σε αυτό.

Ο προφήτης Δαυίδ το συνέταξε θείω Πνεύματι κινούμενος, και για τον λόγο αυτό οι στίχοι του περιέχουν βαθιά νοήματα. Το Ψαλτήριο αποτελεί «δημόσιο θησαυροφυλάκιο διδασκαλίας», ένα «κοινό ιατρείο, το οποίο περιέχει το ιατρικό κάθε πάθος», κατά τον μέγα Βασίλειο.

Όλοι οι Άγιοι αγαπούσαν και διάβαζαν το Ψαλτήρι. Οι ανώτεροι Καππαδόκες Άγιοι όμως, Αρσένιος και Παΐσιος, το χρησιμοποίησαν επιπλέον και ως Ευχολόγιο. Ο άγιος Αρσένιος, επειδή δεν εύρισκε στο Ευχολόγιο την ανάλογη Ευχή για όλες τις περιπτώσεις που του ζητούσαν βοήθεια οι άνθρωποι, άρχισε να χρησιμοποιή και τους Ψαλμούς. Για κάθε Ψαλμό ώρισε ένα αίτημα προσευχής, το οποίο είχε κάποια σχέση με το νόημα του Ψαλμού.

Ο άγιος Παΐσιος επίσης χρησιμοποιούσε πολύ το Ψαλτήριο. «Είναι κεραυνός για τον Διάβολο», έλεγε. «Σε μια δύσκολη κατάσταση, αν διαβάσης Ψαλτήρι, νιώθεις ανακούφιση, λύτρωση, σιγουριά ότι θα βοηθήση ο Θεός». Τα τελευταία χρόνια της ζωής του μάλιστα, η προσευχή του για τον κόσμο γινόταν κυρίως με την βοήθεια του Ψαλτηρίου, το οποίο είχε χωρίσει σε τρία τμήματα, και διάβαζε ένα κάθε μέρα. Η προσευχή του αυτή στηριζόταν στα αιτήματα που είχε ορίσει ο άγιος Αρσένιος για κάθε Ψαλμό*.

Το ευχητικό αίτημα κάθε Ψαλμού -για το οποίο αφιέρωνε ανάλογο χρόνο καρδιακής προσευχής- συνήθως το συνεπλήρωνε και με άλλες παραπλήσιες περιπτώσεις. Αυτές όμως δεν ήταν σταθερές ούτε τις καθώριζε από πριν. Ήταν ένα ‟πέταγμα της καρδιάς”, όπως έλεγε, μιας καρδιάς που ζούσε τα βάσανα του κόσμου και προσευχόταν με πόνο γι’ αυτόν. Δεν τις κατέγραψε ούτε τις φανέρωσε, εκτός από ελάχιστες. Ήθελε η προσευχή να είναι πηγαία και καρδιακή. Θεωρούσε την ώρα που διάβαζε το Ψαλτήρι σαν την πιο θετική βοήθεια που προσέφερε στον κόσμο. Στις ώρες της θερμής αυτής προσευχής του πολλοί άνθρωποι τον είδαν μπροστά τους οφθαλμοφανώς, να τους σώζη από τροχαία ατυχήματα και άλλες δύσκολες καταστάσεις.

Στην αρχή του Ψαλτηρίου του ο Όσιος, απευθυνόμενος στον άγιο Αρσένιο, είχε σημειώσει: «Όσο και να κοπιάσω εγώ, εάν δεν κάμης τον ενδιάμεσο, σήματά μου μηδέν (πολλά παράσιτα). Δι’ αυτό, κάμε ό,τι έκαμες εκείνη την φορά (εννοεί το όραμα εκείνο στο οποίο ο άγιος Αρσένιος του παρουσιάστηκε ως Αξιωματικός Διαβιβάσεων). Εάν εξ αιτίας των αμαρτιών μου δεν θα με ακούς, δεν είναι σωστό να ταλαιπωρήται ο κόσμος εξ αιτίας μου, αλλ’ εμένα να τιμωρήσης με τον τρόπο σου σαν καλός Πατέρας. Πάτερ μου, Πάτερ μου, Πάτερ μου».

* * *

Το παρόν βιβλίο είναι ένα είδος προσευχηταρίου που στηρίζεται στο Ψαλτήριο. Σε κάθε Ψαλμό αναγράφεται στην αρχή το αίτημα που ώρισε ο άγιος Αρσένιος, και, όπου έχει γίνει γνωστό, προστίθεται το παραπλήσιο αίτημα του αγίου Παϊσίου, σημειωμένο με το όνομά του. Στο τέλος κάθε Καθίσματος προστίθενται τρία τροπάρια και μία Ευχή.

Τα τροπάρια των επτά πρώτων Καθισμάτων είναι από την πρώτη ωδή του Μεγάλου Κανόνα, αυτά που διάβαζε κάθε φορά ο άγιος Παΐσιος πριν ξεκινήση να ψάλη την Μικρή Παράκληση στην Παναγία (διότι πίστευε ότι δεν είχε την παρρησία να Την υμνήση). Στα υπόλοιπα Καθίσματα τα επιλεγμένα τροπάρια είναι προτρεπτικά σε μετάνοια. Από τις Ευχές που επιλέχθηκαν, κάποιες πολύ εκτενείς συντομεύθηκαν. Οι Ευχές ελήφθησαν κυρίως από το Ωρολόγιον και από το Απάνθισμα λίαν κατανυκτικών Ευχών, του αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου. Το κείμενο του Ψαλτηρίου προέρχεται από τον εκδοτικό οίκο Το Περιβόλι της Παναγίας. Τον ευχαριστούμε θερμώς για την ολοπρόθυμη παραχώρηση του λίαν επιμελημένου κειμένου.

Ο συνδυασμός ψαλμών με Ευχές και μία τριάδα τροπαρίων είναι παλαιά συνήθεια, όπως παρατηρούμε στον κώδικα 43 της Ιεράς Μονής Παντοκράτορος (ΙΑ’ αι., εξεδόθη προσφάτως) και στο προσευχητάριον του Θηκαρά (ΙΔ’ αι.). Στην παρούσα έκδοση τονίζεται περισσότερο η προσευχητική δύναμη του Ψαλτηρίου ως Ευχολογίου, σύμφωνα με τον τρόπο με τον οποίο το χρησιμοποίησαν οι δύο Καππαδόκες Άγιοι. Για τον λόγο αυτό, στην θέση της επιγραφής κάθε Ψαλμού τοποθετήσαμε τα προσευχητικά αιτήματα των δύο Αγίων, και στο τέλος παραθέσαμε ένα ευρετήριο θεμάτων για τα αιτήματα των Ψαλμών.

Το Προσευχητικό Ψαλτήριο δεν μπορεί κάθε πιστός να το χρησιμοποιή όπως το χρησιμοποιούσε ο άγιος Αρσένιος, ο οποίος ήταν Ιερέας. Η χρήση του αφορά στην κατ’ ιδίαν προσευχή, και καλό είναι να γίνεται σύμφωνα με τον τρόπο που υπέδειξε ο άγιος Παΐσιος.

Το τυπικό αυτό του αγίου Παϊσίου παραθέτουμε στις αμέσως επόμενες σελίδες. Ο Όσιος συνιστούσε να ξεκινά ο προσευχόμενος με τον 50ο Ψαλμό, που είναι ο κατ’ εξοχήν Ψαλμός της μετανοίας, και στη συνέχεια, με τα τροπάρια Υπό την σην ευσπλαχνίαν και Βίον ένθεον καλώς ανύσας, να ζητά την βοήθεια της Παναγίας και του αγίου Αρσενίου. Εμείς προσθέτουμε και το απολυτίκιο του ιδίου του αγίου Παϊσίου, ζητώντας πλέον και τις δικές του πρεσβείες. Στο τέλος, μετά τους Ψαλμούς, ο Άγιος συνιστούσε να λέγεται η Δοξολογία και το Άξιόν εστιν, ως ευχαριστία στον Χριστό και την Παναγία.

Στον τρόπο αυτό της προσευχής με το Ψαλτήριο, είναι μαρτυρημένο ότι οι δύο Καππαδόκες Άγιοι πολύ βοηθούν. Ευχόμαστε η παρούσα έκδοση να γίνη βοήθημα στο ιερό έργο της προσευχής, από την οποία τόσο πολύ έχει ανάγκη όλος ο κόσμος, ιδιαίτερα στις ημέρες μας.

4 Δεκεμβρίου 2015
Μνήμη του οσίου Ιωάννου του Δαμασκηνού

______________________
* Ο άγιος Αρσένιος έγραψε τα αιτήματα των Ψαλμών στα καραμανλήδικα (τούρκικα γραμμένα με ελληνικά γράμματα). Την τελική μετάφραση των αιτημάτων αυτών έκανε ο άγιος Παΐσιος μετά από πολλή προσευχή (χωρίς να γνωρίζη επαρκώς τουρκικά). «Άνοιξε το καπάκι ο Χατζεφεντής», είχε πει λακωνικά, εννοώντας τον άνωθεν φωτισμό που έλαβε με τις πρεσβείες του αγίου Αρσενίου.