Χαίρε Νύμφη ανύμφευτε

Πριν από λίγα χρόνια (το 1977) κυκλοφορήθηκε βιβλίο μου με τίτλο "Η Κόρη της Βασιλείας", σχόλιον θεολογικόν εις τον Ακάθιστον Ύμνον, γραμμένο στην καθαρεύουσα. Το βιβλίο έτυχε ευμενούς υποδοχής και σύντομα εξαντλήθηκε.

Με την πάροδο του χρόνου και μεταβαλλομένων έκτοτε των συνθηκών, οδηγήθηκα στην απόφαση να επιχειρήσω νέο σχολιασμό του Ακαθίστου Ύμνου, τη φορά αυτή στη δημοτική -αν και όχι πάντοτε με συνέπεια-, έτσι ώστε η πρόσβαση του αναγνωστικού κοινού στο σχολιασμό να καταστεί ευχερέστερη και επωφελέστερη. Ο νέος αυτός σχολιασμός καμιά σχέση δεν έχει με τον παλαιό, τον οποίο σε καμιά περίπτωση δεν συμβουλεύτηκα. Είναι γραμμένος εξ υπαρχής, διατηρώντας τη δική του δροσερότητα και πρωτοτυπία. Από το παλαιό βιβλίο διετήρησα επιλεκτικά τις αναφορές στον παραδοσιακό πατερικό λόγο και τα συμπεράσματά του (του βιβλίου), και αυτά σε αρκετά σημεία διασκευασμένα.

Το σχολιασμό του Ύμνου κάνω σε δύο διαδοχικές φάσεις· στην πρώτη σχολιάζω τον Κανόνα και στη δεύτερη τους Χαιρετισμούς. Του Κανόνος σχολιάζω πρώτα τους Ειρμούς που προηγούνται των Τροπαρίων των εννέα Ωδών (ποίημα Ιωάννου του Δαμασκηνού) και ακολούθως τα Τροπάρια της κάθε Ωδής (ποίημα Ιωσήφ του υμνογράφου), τα οποία σχηματίζουν την ακροστιχίδα: "Χαράς δοχείον, σοι πρέπει χαίρειν μόνη, Ιωσήφ". Το κείμενο των ύμνων εθεώρησα σκόπιμο να αποδώσω κατά τη σειρά της διαιρέσεώς τους σε τέσσερις Στάσεις και εικοσιτέσσερις Οίκους. Εκ των Οίκων οι άρτριοι (β, δ, ζ, θ κλπ) δεν έχουν χαιρετισμούς, αλλά προοίμιο μόνο, το οποίον κατακλείεται από το εφύμνιο, Αλληλούια. Οι δε περιττοί (α, γ, ε, η κλπ) έχουν ο καθένας 13 στίχους που αρχίζουν πάντα με το χαίρε, και καταλήγουν στο εφύμνιο, Χαίρε Νύμφη ανύμφευτε. Και των Χαιρετισμών το κείμενο μεταφράζω ελεύθερα στη δημοτική.

Θεωρώ εκ προοιμίου χρέος μου να ζητήσω την επιείκια και τη φιλική κατανόηση του αναγνώστη μου, για ένα ζήτημα που εκ των πραγμάτων μου ήταν αδύνατο να αποφύγω· τις συχνές επαναλήψεις των αυτών πραγμάτων, που όταν υπερβούν κάποιο όριο γίνονται κουραστικές. Τις επαναλήψεις αυτές ήταν αδύνατο να παρακάμψω, διότι τα αυτά θέματα και οι αυτές ιδέες επανέρχονται συχνά στον κάλαμο των εμπνευσμένων ποιητών, εγώ δε, ήμουν υποχρεωμένος να σχολιάζω ένα προς ένα τους Ειρμούς και τα τροπάρια των ωδών του Κανόνος, καθώς και ένα προς ένα όλους τους στίχους των Οίκων των Χαιρετισμών.

Ο Ακάθιστος Ύμνος αποτελεί σπάνιο σε δύναμη και ομορφιά κομμάτι της εκκλησιαστικής μας ποιήσεως, στο οποίον ιδιαίτερα αρέσκεται η ευσεβούσα καρδία της Ορθοδοξίας, και στο οποίο το Έθνος ψαύει τη συνείδησή του και αφουγκράζεται τους ιστορικούς του παλμούς. Είναι Ύμνος κατ' εξοχήν χριστολογικός, στον οποίον ιστορείται το γεγονός της θείας του Λόγου ενανθρωπήσεως, κυρίως στα προοίμια των Οίκων των Χαιρετισμών (γίνεται μνεία του Πρωτοστάτη Αγγέλου που εκόμισε το μήνυμα στην Παρθένο, ο διάλογος που είχε μαζί του η Μαρία, η επίσκεψη της Μαρίας στην Ελισάβετ, η επίσκεψη των Μάγων, η φυγή στην Αίγυπτο κ.ά.). Παράλληλα όμως είναι και Ύμνος θεομητορικός, στον οποίον εξυμνούνται τα μεγαλείτα της Παρθένου, η πάλλευκη καθαρότητα και αγιότητά της και το ύψιστο προνόμιό της να γίνει Μητέρα του Θεού χωρίς να αποβάλει την παρθενία της, όπως δοξολογείται και το απερινόητο θεομητορικό θαύμα της, που την ανεβάζει πιο ψηλά και από αυτές τις νοερές φύσεις των Αγγέλων.

Δίδοντας στη δημοσιότητα το φτωχό αυτό έργο μου, θέλω ταπεινώς να πιστεύω, ότι αποτίω ελάχιστο χρέος προς την απεραντοσύνη της στοργής και της αγάπης της πάναγνης Μητέρας του Θεού, της οποίας η χάρη καλύπτει γη και ουρανούς, ευελπιστώντας συγχρόνως ότι βοηθώ και το ορθόδοξο πλήρωμα να έλθει σε βαθύτερη αίσθηση του δόγματος και των χαρίτων της Παναγίας του.