Οίδα άνθρωπον εν Χριστώ

Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ. Ιερόθεος

Οίδα άνθρωπον εν Χριστώ

Με την έκδoση του βιβλίου Οίδα άνθρωπον εν Χριστώ, εκπληρώνεται η κατά καιρούς υπόσχεση του συγγραφέα τόσο σε προφορικές του ομιλίες, όσο και σε ένα από τα βιβλία του ότι θα δημοσιεύση  εν καιρώ ανάλυση των όσων διδάχθηκε από τον Γέροντα Σωφρόνιο.

Σε πολλά έργα του αναφέρεται ο συγγραφέας στο πρόσωπο και την ζωντανή, όπως την χαρακτηρίζει, Θεολογία του Γέροντα Σωφρονίου και θεωρεί μεγάλη ευλογία από τον Θεό την επικοινωνία που είχε μαζί του.  Στο προκείμενο όμως βιβλίο, που είναι έκφραση βαθυτάτης ευγνωμοσύνης στον Θεό και τον Γέροντα Σωφρόνιο, έχουμε έναν ώριμο πλέον καρπό, μια κατάθεση προσωπικής μαρτυρίας από την πολυετή αναστροφή –δέκα επτά έτη- που είχε μαζί του.  Ο αναγνώστης θα δη συγκεντρωμένα στο πρόσωπο του Γέροντα Σωφρονίου τα στοιχεία ενός μεγάλου Πατέρα της Εκκλησίας που έζησε στην εποχή μας. Θα γνωρίση ένα ακόμη πρότυπο ασκητικής ζωής και ότι σε κάθε εποχή υπάρχουν μάρτυρες της οράσεως του Φωτός της θείας δόξης.

Στο πρώτο μέρος του βιβλίου Πνευματική αυτοβιογραφία σκιαγραφείται η πνευματική μορφή του Γέροντα Σωφρονίου, κυρίως από τα βιβλία του που κυκλοφορούν σε πολλές γλώσσες. Τα έργα του Γέροντα Σωφρονίου, όμοια με τις γραπτές μαρτυρίες των «πείρα μεμυημένων»,  μας υποδεικνύουν τον τρόπο βιώσεως της πνευματικής ζωής και αποτελούν μεγάλη παρηγοριά και κληρονομιά του αιώνα μας.

Στο δεύτερο μέρος Καθημερινή ζωή – ποιμαντική διακονία περιγράφει ο,τι έμαθε και έζησε κοντά στον Γέροντα κατά τις επισκέψεις του στο Μοναστήρι του Essex. Μας παραδίδει «α ήκουσε παρ’ αυτού» έχοντας την επιθυμία, όπως γράφει, να μοιρασθή με τους αναγνώστες τον ‘’πλούτο’’ που αναξίως δέχθηκε.

Επίσης ως Παράρτημα γίνεται αναφορά – περίληψη  στα κείμενα που κατά καιρούς έχουν γραφή σε ήδη εκδοθέντα βιβλία και αναφέρονται στο πρόσωπο και την θεολογία του Γέροντα Σωφρονίου.

Με αυθεντικό και ανεπιτήδευτο τρόπο ξεδιπλώνεται στις σελίδες του βιβλίου η πνευματική βιογραφία του Γέροντα. Παρουσιάζεται η διδασκαλία και οι αποκαλυπτικές εμπειρίες του, διάφοροι λόγοι του που είχε καταγράψει ο συγγραφέας από τις συναντήσεις που είχε μαζί του. Περιγράφονται με συντομία μερικές σκηνές και όλες οι  εντυπώσεις του από την ευλογημένη ζωή που έζησε όταν επισκεπτόταν την Ιερά Μονή του Τιμίου Προδρόμου Essex Αγγλίας, μάλιστα μας μεταφέρει και στην ατμόσφαιρα που επικρατούσε κατά την διάρκεια της συζητήσεως που είχε με τον Γέροντα.  Βλέπουμε τον Γέροντα στον Ιερό Ναό, κατά την διάρκεια της  θείας Λειτουργίας,  στις καθημερινές ακολουθίες, στη Τράπεζα της Ιεράς Μονής, στην επικοινωνία του με τους προσκυνητές.

Η άσκησή του και  όλη η ζωή του, όπως καταγράφεται στα βιβλία του και όπως την ακουσε προσωπικά ο συγγραφέας, υπερέβη κάθε ανθρώπινο. Στα γραπτά του κείμενα διακρίνει κανείς την ανικανοποίητη δίψα του για θεογνωσία,  την φλόγα της βαθυτάτης μετανοίας με την οποία αναγεννάται ο άνθρωπος, την αποκαλυπτική ερμηνεία στην φράση «Κράτει τον νου σου στον άδη και μη απελπίζου», την οποία θεωρεί θεμελιώδη αρχή της εν Χριστώ ζωής.

Ο προσεκτικός αναγνώστης θα κατανοήση πως αναλύεται η διδασκαλία του Γέροντα για την ελευθερία του Πνεύματος του Θεού, για την καθαρότητα του νου, για την οδό της υπακοής που είναι απαραίτητη στην καθημερινή ζωή, για την  ακατάπαυστη ορμή προς τον Θεό, για το χάρισμα της μνήμης του θανάτου, γα το πένθος, για το πρόσωπο, την υπόσταση, για την διακονία του πλησίον και την αγάπη προς τους εχθρούς, για την πνευματική ανδρεία, για την αντιμετώπιση των πειρασμών, για  το θείο δώρο της ελευθερίας, για την στάση του νου και της καρδιάς απέναντι στον Θεό, για την εν Πνεύματι Αγίω ενότητα μεταξύ μας, για πνευματικά θέματα που αποτελούν την ουσία και την βάση της χριστιανικής ζωής, για την διάκριση μεταξύ νου και λογικής, για την διαφορά ανάμεσα στην θεολογία και την φιλοσοφία, για την διαπαιδαγώγηση των παιδιών.

Θα διακρίνη τον άξιο υποτακτικό του οσίου Σιλουανού του Αθωνίτου, τον θεόπνευστο Θεολόγο, τον μεγάλο ησυχαστή, τον διακριτικό Πνευματικό Πατέρα, τον διδάσκαλο της προσευχής και της θεωρίας του ακτίστου Φωτός, τον αυθεντικό και θεόπνευστο ερμηνευτή των Γραφών. Θα γνωρίση τον εν Χριστώ άνθρωπο. Θα  ωφεληθή από τις διδαχές του, αφού αναφέρονται σε θέματα πνευματικής ζωής. Θα διακρίνη την απλότητά του, την ευαίσθητη καρδιά του και την πληθωρική του αγάπη, την κένωσή του κατά την θεία Λειτουργία, την πνευματική έμπνευση που διέθετε.

Διαβάζοντας μάλιστα την ανάλυση της αλληλογραφίας του Γέροντος Σωφρονίου με τον Δ. Μπάλφουρ θαυμάζει κανείς τον πεπειραμένο Πνευματικό Πατέρα και τον τρόπο με τον οποίο καθοδηγεί αυτούς που τον εμπιστεύονται. Ίσως χαρακτηρίση ακατανόητη για την ανθρώπινη λογική την ελευθερία και την κενωτική αγάπη του Γέροντα προς τον κάθε άνθρωπο, αφού σεβόταν σε μεγάλο βαθμό την ελευθερία του άλλου.

Καταγράφονται τα βασικά αίτια της απώλειας της θείας Χάριτος σύμφωνα με την διδασκαλία του Γέροντα. Διευκρινίζει την διαφορά των δύο Φώτων, δηλαδή του κτιστού και του ακτίστου, όπως την περιγράφει ο Γέροντας  και βοηθά τον αναγνώστη να κατανοήση πως η ενέργεια του Τριαδικού Θεού θεάται από τους κεκαθαρμένους ως Φως.

Πολλές φορές ο συγγραφέας επιλέγει να αφήνη τον ίδιο τον Γέροντα Σωφρόνιο να ομιλήση για τον εαυτό του πιστεύοντας ότι «δεν είναι εύκολο να περιγράψη κανείς την ζωή και την πολιτεία ενός αγίου».   Ο λόγος του Γέροντα - προφορικός και γραπτός - προερχόμενος άνωθεν, είναι πάντοτε αναγεννητικός και μεταδίδει έμπνευση και Χάρη.

Γίνεται κατανοητό από την μελέτη του παρόντος βιβλίου ότι η θεολογία του Γέροντα Σωφρονίου είναι μια «θεολογία που γεννιέται από την μετάνοια» και ότι  πρωταρχικός σκοπός του ανθρώπου είναι η  κοινωνία του με τον Θεό και η κατά Χάρη θέωσή του, η οποία «μη εκ μαθημάτων αλλ’ εκ καθαρότητος» κατά τον άγιο Γρηγόριο  Παλαμά.

Αποδεικνύεται επίσης  ότι η μέθεξη της Χάριτος δεν είναι ανεξάρτητη από την εν Χριστώ άσκηση και την κατάσταση του νου. Ο δρόμος προς την θέωση και η εν Χριστώ εμπειρία, συνδέονται  με πνευματικούς αγώνες και πολλές θυσίες. Όπως έχει γράψει σε πολλά έργα του ο Μητροπολίτης «ο ορθός προσανατολισμός του νου διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στην πορεία του ανθρώπου προς την θέωση και τον αγιασμό». Δηλαδή, ο Γέροντας Σωφρόνιος στην θεολογία του δεν παρουσιάζει μόνον τα περί της οράσεως του Θεού, αλλά εκθέτει και τις προϋποθέσεις για να φθάση κανείς στο ύψος αυτό της πνευματικής ζωής, διότι  όπως γράφει και ο άγιος  Κοσμάς ο μελωδός «οι τω ύψει των αρετών διαπρέψαντες, και της ενθέου δόξης αξιωθήσονται».

Πιστεύουμε ότι η μελέτη του βιβλίου Οίδα άνθρωπον εν Χριστώ θα γίνη αιτία δοξολογίας στον Θεό διότι ο Γέροντας Σωφρόνιος είναι ένα ανεκτίμητο δώρο που χάρισε ο Θεός στον λαό του.  Θα μεταδώση στον αναγνώστη υψηλά και ουσιαστικά μηνύματα της πνευματικής ζωής και θα τον βοηθήση, δι’ ευχών του Γέροντα, να γνωρίση ότι «η οδός ημών προς την γνώσιν του Θεού  δεν διέρχεται δια των βιβλίων, αλλά δια της πίστεως εις τον λόγον του Χριστού», καθώς επίσης θα συμβάλη και στην κατανόηση των βιβλίων που συνέγραψε ο Γέροντας.