"Τις σου το θεαυγές κάλλος υπογράψοι, Θεομήτορ Παρθένε, λόγος; Ου γαρ έστι τα σα λογισμοίς και λόγοις ορίζειν· πάντα γαρ υπερβαίνει και νουν και λόγον. Υμνείν δ' όμως έξεστι σου φιλανθρώπως προσιεμένης. Συ γαρ και χαρίτων απασών χωρίον και πλήρωμα καλοκαγαθίας παντοίας και πίναξ έμψυχος αρετής τε και χρηστότητος πάσης, ως μόνη πάντων ηξιωμένη συλλήβδην των του Πνεύματος χαρισμάτων..."
Άγ. Γρηγόριος Παλαμάς
Στην εισαγωγή, που ακολουθεί, παραθέτω αποσπάσματα επιστολής του μακαριστού φίλου και διδασκάλου μου, του σοφού ιερομονάχου Αθανασίου Ιβηρίτου, το οποίον αποκαλύπτει ότι το βιβλίον αυτό είναι καρπός υπακοής και στα υπέρ δύναμη, αλλά και οφειλής και αγάπης και ευγνωμοσύνης.
Για να γράψη κανείς πιστός Ορθόδοξος για την Θεοτόκον, ή πρέπει να είναι θεοφώτιστος, άγιος, υψίνους και πλατύνους θεολόγος, ή, αν δεν είναι, να μη γράψη τίποτε δικό του, αλλά να μεταγράψη, συλλέγοντας, ό,τι έγραψαν οι άγιοι θεολόγοι.
Και επειδή ο ταπεινός μοναχός δεν διαθέτει κανένα από τα ανωτέρω χαρίσματα, επέλεξε την δεύτερη, εύκολη και απλανή οδόν, της αντιγραφής. Με αυτόν τον τρόπον επιτυγχάνεται και η εκπλήρωση της υπακοής στον θεοτοκόφιλο διδάσκαλό μου και η προσωπική μου θερμή επιθυμία και η διασφάλισή μου από ενδεχόμενες παρεκκλίσεις από τη διδασκαλία της Εκκλησίας.
Συνέλεξα λοιπόν ότι εθεώρησα σχεδόν ικανό να ιχνογραφήση "την τιμιωτέραν των Χερουβίμ και ενδοξοτέραν ασυγκρίτως των Σεραφίμ", μέσα από τους λειμώνες της αγιοπνευματικής εμπειρίας των θείων Πατέρων και από την Υμνογραφία μας. Και όλ' αυτά, βέβαια, δεν είναι παρά "σταγών εν τω ωκεανώ", αφού "άπας ύμνος ηττάται, συνεκτείνεσθαι σπεύδων τω πλήθει των απείρων χαρίτων της".
Γιατί ποιος μπορεί αντάξια να υμνήση την "Πλατυτέρα των ουρανών"; Και αυτοί ακόμη οι θεοφόροι νόες, δεν μπόρεσαν να καλύψουν, με όλους τους ύμνους, με όλες τις αγγελικές ωδές τους, με όλες τις βαθύνοες θεολογικές συλλήψεις τους, όσες τελειότητες, όση αγαθότητα, όση αγιότητα έχει και εκπέμπει η Θεοτόκος Μαρία.
* * *
Αλλά και αυτά που έγραψαν οι έξοχοι θεολόγοι της Εκκλησίας, με πόση ταπείνωση, με πόσους κλαυθμούς κατανύξεως, με τι δουλικές ικεσίες απευθύνονται στη Μητέρα του Θεού, με πόσην αγάπη και με πόσες ευχαριστίες και δοξολογίες την ανυμνούν ακαταπαύστως! Γιατί το άγιον Πνεύμα τους απεκάλυψε τα μεγαλεία της Θεοτόκου, την άπειρη αγάπη της και τους οικτιρμούς της προς τα τέκνα του Θεού και ιδιαιτέρως σ' εκείνα που την τιμούν ορθοδόξως. Αλλά και παρά τα όσα έγραψαν και με ό,τι ήνεσαν, η Θεομήτωρ παραμένει, ως "υπέρ νουν και λόγον", απροσέγγιστη, αφού ο Θεός ενώθηκε, όχι όπως ενώνεται με τα λογικά όντα -όσα είναι άξια να τα θεώση με τις ουσιώδεις άκτιστες θεουργές ενέργειες-, ούτε βέβαια και κατ' ουσίαν ενώθηκε ο Λόγος με την Μαρίαν, αλλ' υποστατικώς! Οπότε έτσι κατανοείται η θεολογική άποψη των αγίων Πατέρων, κατά την οποίαν η Θεοτόκος είναι "μετά Θεόν θεός, τα δευτερεία της Τριάδος η έχουσα" και τόσα άλλα εκφραστικά αυτής της μοναδικής ενώσεως του ακτίστου Θεού με τον κτιστόν άνθρωπο.
Και χωρίς να συγχέεται η θεότης με την ανθρωπότητα, όμως η Ορθόδοξη αγιογραφική παράδοση, παρουσιάζει την παναγία Μητέρα Μαρία "βαστάζουσα εν κόλποις Θεόν Λόγον σαρκωθέντα". Οπότε, ο Χριστός με την Μαρία και η Μαρία με τον Χριστόν, ορώνται ενιαίως, τιμώνται ενιαίως, προσκυνούνται ενιαίως και λατρεύονται αχωρίστως, συγχεομένων έτσι των ορίων λατρείας προς τον Θεάνθρωπο, και δουλικής προσκυνήσεως της Θεοτόκου.
Γι' αυτό, όπως προκύπτει από την διδασκαλία της Εκκλησίας, η στάση μας και ο βαθμός αγάπης, ευχαριστίας και ευγνωμοσύνης προς την Θεομήτορα, δίδουν το μέτρο της Ορθοδοξίας και πνευματικότητός μας. Και όσον αισθανόμεθα την ανεπάρκεια και ένδειά μας να την υμνήσωμεν, όταν την υμνούμε και την ευχαριστούμε για τις άπειρες ευεργεσίες της, τόσον ευρισκόμεθα εγγύτερα προς την αλήθεια.
* * *
Μου έγραφε ο διδάσκαλος μου: "...Αυτά ζητεί η Παναγία από σε να τα αναπτύξης προς ωφέλειαν χριστιανών και προς δόξαν Της... και θα δης πόσος καρπός θα προκύψη εις θεοσέβειαν μεταξύ του Ελληνικού λαού, όστις υπέρ πάντα άλλον χριστιανικόν λαόν γοητεύεται με την Παναγίαν...". Ακριβώς για τον λόγον αυτόν συνέλεξα Πατερικά κείμενα, με την πρόθεση και την ευχή: η ευλάβεια των εν Χριστώ αδελφών μας να βοηθηθή, εγκεντριζόμενη με το πνεύμα των Αγίων, ώστε να αποβή πιο γνήσια, πιο ορθόδοξη, πιο ωφέλιμη και πιο αποδεκτή από την Παναγία.
Και τι σημαίνει ευλάβεια, αγάπη, ικεσία, υμνολογία, δάκρυα χεόμενα μπροστά στην ιερή Εικόνα της, που όλα διαβαίνουν στο πρωτότυπο, το λέγουν οι Θεοτοκόφιλοι Άγιοι του Θεού, με όσα έγραψαν, με όσα έζησαν, με τον αγιασμό τους, με τη θεολογία τους περί Θεοτόκου, με τη θέωσή τους, με τον δοξασμό τους στους αιώνες των αιώνων κοντά στον Χριστόν, μαζί με την Μητέρα Του, συζώντες με τα πλήθη των Αγίων και των Αγγέλων.
Της Υπαπαντής του Χριστού 1988
Άγιον Όρος
Θεόκλητος Μοναχός Διονυσιάτης
English
German
Română
French
Login