"Χρειαζόμαστε βοήθεια, χρειαζόμαστε οδηγούς μετά τον Θεό", έγραφε ο Άγιος Δωρόθεος Γάζης τον έκτο αιώνα. Από τις αρχές ήδη της ιστορίας του Χριστιανισμού άνθρωποι κάθε κοινωνικής τάξεως, ποθώντας να ολοκληρώσουν την έμφυτη κλίση τους, να βρουν το δρόμο της καρδιάς και να ανεβούν την "αγία κλίμακα" που οδηγεί στον Θεό, αναζητούσαν "καθοδηγητές" ικανούς να τους οδηγήσουν στη "στενή οδό" της σωτηρίας. Επί αιώνες, σε αναζήτηση κάποιας συμβουλής, κάποιου παρηγορητικού λόγου ή κάποιας έμπνευσης, άνδρες και γυναίκες επαναλάμβαναν τη διατύπωση αυτή, την τόσο αγαπητή στους Πατέρες της ερήμου: "Αββά, ειπέ μοι ρήμα". Η πνευματική πατρότητα, χάρισμα του Αγίου Πνεύματος, είναι η ζωντανή καρδιά της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Είναι η χρυσή αλυσίδα της παραδόσεως, που μας υπενθυμίζει ότι ο Χριστιανισμός δεν είναι θρησκεία του βιβλίου, αλλά αποκάλυψη του μυστηρίου του προσώπου.
Φωτεινός μάρτυρας της αποκαλύψεως αυτής ο Γέρων Σωφρόνιος διακρίνει δύο τύπους λόγου στη διδασκαλία του. Το λόγο που επικοινωνεί και το λόγο που κοινωνεί. Το λόγο που πληροφορεί και το λόγο που εμπνέει. Τον "ψυχικό" λόγο, στην προκειμένη περίπτωση με θέμα θρησκευτικό, και τον "πνευματικό" λόγο, φορέα του Αγίου Πνεύματος, της συνεχιζόμενης αυτής Πεντηκοστής, που δεν είναι άλλη από την παράδοση της αδιαίρετης Εκκλησίας, του Σώματος του Χριστού.
Αγωγός της θείας χάριτος, ο "πνευματικός" λόγος, είναι σπάνιος. Έχοντας θεμέλιο μια ρωμαλέα δογματική συνείδηση, δεν είναι θεωρητικός. Θεολογικός με τη βαθιά σημασία της λέξεως ο λόγος αυτός δεν γεννιέται από τα βιβλία ή τη θεωρητική γνώση, αλλά από την άσκηση και την προσευχή, από την κένωση και την εμπειρία του Θεού. Πρέπει δηλαδή να κενωθούμε από τα πάθη και από το "ίδιον" θέλημα, για να μπορέσουμε να γεμίσουμε από το Πνεύμα το Άγιο, την πηγή κάθε λόγου αληθείας. Πρέπει να επικαλούμαστε το Όνομα που περιέχει όλα τα ονόματα, το Όνομα του Ιησού Χριστού, να κατεβάσει το νου στον κρυφό χώρο της καρδιάς, για να εισέλθουμε στην απέραντη σιωπή, όπου ο Θεός μας μιλά και απ' όπου μπορούμε να μιλήσουμε αληθινά στην καρδιά του άλλου. Χρειάζεται να διασχίσουμε το σκοτάδι της προσωπικής μας εσωτερικής κόλασης, για να αναγεννηθούμε στο άκτιστο Φως που ακτινοβολεί από το σαρκωθέντα Λόγο.
Οι πνευματικοί πατέρες, ζωντανές εικόνες του Χριστού, φορείς του Αγίου Πνεύματος που μιλάει δι' αυτών, το φανερώνουν με το παράδειγμά τους. Μόνο όποιος πέθανε για τον εαυτό του και αναστήθηκε εν Χριστώ μπορεί να γεννήσει λόγο που ζωοποιεί, που ελευθερώνει εν Πνεύματι. Μόνο όποιος βυθίστηκε στη σιωπή, τη "γλώσσα του μέλλοντος αιώνος" σύμφωνα με τον Άγιο Ισαάκ τον Σύρο, μπορεί να γεννήσει λόγο που είναι ηχώ του πρωταρχικού λόγου, του Λόγου-Δημιουργού. Τέλος, μόνο όποιος είδε το αληθινό Φως, όποιος έγινε διαφανής στις ενέργειές του, μπορεί να μαρτυρήσει την παρουσία του Θεού με τη δική του παρουσία και με το λόγο του.
Αυτή την κατεξοχήν "κενωτική" οδό ακολούθησε ο Γέρων Σωφρόνιος κατά τη διάρκεια των εξηνταοκτώ χρόνων της μοναχικής του ζωής. Γεννήθηκε στη Μόσχα στα 1896. Από την εφηβική του ηλικία τον απασχόλησαν τα πιο καυτά μεταφυσικά ερωτήματα. Η έκρηξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου (1914-1918) και έπειτα του εμφυλίου στη Ρωσία του αποκαλύπτουν τον τραγικό χαρακτήρα της ανθρωπίνης υπάρξεως. Εμπνεόμενος από τη μνήμη του θανάτου, λαμβάνει πείρα της αβύσσου της ανυπαρξίας, ενώ αισθάνεται συγχρόνως την ύπαρξη του απείρου Είναι. Μη έχοντας ευνοϊκές συνθήκες, εξ αιτίας της Επαναστάσεως, να ασκήσει το μεγάλο του πάθος, τη ζωγραφική, αναχωρεί για την Ευρώπη και φθάνει στο Παρίσι το 1922, όπου σε λίγο εκθέτει έργα του στο Salon d' Automne και στο Salon des Tuileries. Εκεί γνωρίζει τη δική του "οδόν προς Δαμασκόν". Ανοίγεται στο μυστήριο του Θεού ως Απολύτου ζώντος και προσωπικού, σαρκωθέντος διά Ιησού Χριστού. Με την επίσκεψη της χάριτος συνειδητοποιεί το μέγεθος των παρελθόντων και παρόντων αμαρτημάτων του, όπως και καθετί που τον χωρίζει από τον Θεό και την τελειότητα στην οποία καλείται ο άνθρωπος. Με την απόγνωση και τον ωκεανό των δακρύων ζει το δεύτερο βάπτισμά του: τη μετάνοια. Ενώ είναι βυθισμένος στο σκότος του άδη, ο Θεός του εμφανίζεται μέσα στο Φως Του. Αρχίζει μια νέα ζωή, γεμάτη προσευχή και αγάπη για τον Χριστό. Χάνει τον κόσμο, και τον χάνει ο κόσμος. Η εναλλαγή των επισκέψεων του Θείου Φωτός και της "μνήμης του θανάτου" παρεμποδίζει την εργασία του ως ζωγράφου. Ύστερα από μήνες εσωτερικής πάλης απαρνείται την τέχνη και αποφασίζει ν' αφιερώσει τη ζωή του στον Θεό. Εγγράφεται στο Θεολογικό Ινστιτούτο του Αγίου Σεργίου στο Παρίσι, που μόλις είχε ιδρυθεί. Οι θεολογικές όμως σπουδές δεν τον ικανοποιούν.
Το 1925 ο Γέροντας Σωφρόνιος φθάνει στο Άγιον Όρος και γίνεται μοναχός στη ρωσική Μονή του Αγίου Παντελεήμονος. Πολύ γρήγορα δέχεται το χάρισμα της αδιαλείπτου προσευχής. Αλλά επίσης γνωρίζει τη "θανάσιμη και ζωοποιό οδύνη της απωλείας της χάριτος". "Θανάσιμη" επειδή του αποκαλύπτει τη μηδαμινότητά του και το βάθος της αμαρτίας του. "Ζωοποιός", επειδή είναι πηγή μετανοίας που συντρίβει την καρδιά, ελκύει το Θείο Έλεος και ακόμη μεγαλύτερη χάρη. Η πνευματική ζωή του πατρός Σωφρονίου εκτεινομένη ανάμεσα στον κήπο της Γεθσημανή και το όρος Θαβώρ είναι "οδός δακρύων" εσωτερική πορεία μεταξύ χαράς και απελπισίας, εγκαταλείψεως του Θεού και επισκέψεων του Αγίου Πνεύματος.
Για τον Γέροντα Σωφρόνιο όμως ο Άθως είναι κυρίως το μέγιστο και αποφασιστικό γεγονός της υπάρξεώς του, αληθινό δώρο της Προνοίας του Θεού, η συνάντησή του με τον μακάριο Γέροντα Σιλουανό. Αυτός ο φλογερός ασκητής, ρώσος χωρικός, στον οποίον ο Thomas Merton έβλεπε "τον αυθεντικότερο μοναχό του εικοστού αιώνα", δέχθηκε όχι μόνο τη χάρη να "δει" τον Χριστό, αλλά και ένα λόγο σωτηρίας για την εποχή μας: "Κράττει τον νουν σου εις τον άδην, και μη απελπίζου". Στο ταπεινό αυτό πλάσμα που προσευχόταν και έκλαιε για ολόκληρο τον κόσμο όπως για τον εαυτό του, και που ζούσε στον υπέρτατο βαθμό την αγάπη για τους εχθρούς, ο Γέρων Σωφρόνιος είδε την ενσάρκωση της υποστατικής τελειότητος: τον κατ' εικόνα Θεού άνθρωπο.
Μετά το θάνατο του Γέροντά του, το 1938, φεύγει για την "έρημο" με στόχο να θέσει σε δοκιμασία την πιστότητα της αγάπης του για τον Θεό. Γίνεται ερημίτης και πνευματικός πολλών Μονών και γεύεται την άπειρη ελευθερία της καθαράς προσευχής· ελευθερία πέραν του θανάτου. Στο βάθος όμως της σπηλιάς του ακούει την κραυγή του κόσμου. Ο Θεός του δίνει τη χάρη να προσεύχεται για όλο τον Αδάμ, να μετέχει με την καρδιά του στα παθήματα και στη φρίκη της εμπόλεμης ανθρωπότητας.
Το 1947 κατά Θεία Πρόνοια αναχωρεί από το Άγιον Όρος και επανέρχεται στη Γαλλία. Το επόμενο έτος δημοσιεύει τα γραπτά του Γέροντος Σιλουανού με εισαγωγή στη διδασκαλία του, που γίνεται κλασικό έργο της ορθόδοξης ασκητικής ζωής: Ο Γέρων Σιλουανός. Προσελκυόμενα από την πνευματική του ακτινοβολία μερικά πρόσωπα από διάφορες εθνότητες συναθροίζονται γύρω του, στο προάστιο Sainte-Genevieve-des-Bois,κοντά στο Παρίσι. Βαριά άρρωστος, εκτεθειμένος σε δυσμενείς συνθήκες, ο Γέρων Σωφρόνιος δεν μπορεί να επιστρέψει στο Άγιο Όρος. Το 1959 συνοδευόμενος από τους μαθητές του φεύγει για την Αγγλία, όπου ιδρύει τη Μονή του Αγίου Ιωάννου του Βαπτιστού. Υπήρξε κοινοβιάτης και ερημίτης. Τώρα γίνεται "μάρτυς του Φωτός" στην καρδιά του κόσμου.Ξαναβρίσκει το πρώτο του χάρισμα. Εικονογραφεί και συγγράφει βιβλία, μεταξύ των οποίων την πνευματική αυτοβιογραφία του στο Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι και στο Περί Προσευχής.
Γνήσιος φορέας της Ορθοδοξίας την μεταφέρει στη Δύση απαντώντας στα προβλήμτα της. Στη Μονή η Λειτουργία του ιερού Χρυσοστόμου έχει μεταφραστεί στα αγγλικά και τελείται σε διάφορες γλώσσες. Η προσευχή του Ιησού γίνεται ακολουθία και τελείται από κοινού και στο γλωσσικό ιδίωμα του καθενός. Το 1988 η βαθειά διαίσθηση του πατρός Σωφρονίου επιβεβαιώνεται και το έργο της ζωής του ανταμείβεται: Ο Γέρων Σιλουανός ανακηρύσσεται Άγιος από το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως.
Σήμερα η Ι.Μονή του Αγίου Ιωάννου του Βαπτιστού αριθμεί εικοσιπέντε μοναχούς και μοναχές από δώδεκα διαφορετικές εθνότητες. Κέντρο υποδοχής εκατοντάδων προσκυνητών από ολόκληρο τον κόσμο, δεν αποτελεί μόνο ένα από τους κυριότερους πόλους ακτινοβολίας της Ορθοδοξίας στη Δύση, αλλά και μια από τις ισχυρότερες επιβεβαιώσεις της παγκοσμιότητάς της.
Πλησιάζοντας στο τέλος της επίγειας ζωής του ο Γέροντας Σωφρόνιος αισθάνθηκε τα τελευταία αυτά χρόνια την ανάγκη να παραδώσει στα πνευματικά του τέκνα τον καρπό της εμπειρίας της εν Χριστώ ζωής του. Κάθε εβδομάδα τρέφει με το λόγο του τα μέλη της Συνοδείας του και "εμπνέει" την καθημερινή ζωή τους με τις συμβουλές και τις διδαχές του. Τα ανέκδοτα Κεφάλαια που είναι συγκεντρωμένα στο βιβλίο αυτό είναι αποσπάσματα από σαράντα περίπου ομιλίες του. Αποσπασματικά, ισοπεδωμένα, από τον γραπτό λόγο, δεν αποδίδουν παρά μόνο ατελώς τον πλούτο της διδασκαλίας του. Πρέπει να έχει δει κάποιος τον Γέροντα Σωφρόνιο να ομιλεί, να αγκαλιάζει προσευχόμενος τους αδελφούς του με το γεμάτο αγάπη βλέμμα του, για να αντιληφθεί το μέτρο της ενέργειας και της πνοής του Θεού που ζωντανεύουν τους λόγους του.
Τα επιλεκτικά αποσπάσματα που δημοσιεύουμε δεν είναι ούτε μεταφυσικές σκέψεις, ούτε κανόντες ζωής, ούτε ηθικές αρχές. Θρεμμένος με το λόγο του Θεού και τα κείμενα των ασκητικών πατέρων, ο λόγος του Γέροντος Σωφρονίου είναι ευαγγελικός και φιλοκαλικός με την πραγματική σημασία της λέξεως. Γέννημα της καρδιάς. Δεν απευθύνεται στηνη ορθολογιστική διάνοια, αλλά στο "λεπτό άκρο της ψυχής", που είναι η "κεκρυμμένη καρδία" του ανρθώπου. Ως καρπός του Αγίου Πνεύματος, είναι σπέρμα ζωής εν Πνεύματι ανάβρυσμα από την επίκληση του Ονόματος. Είναι προσευχή, που καλεί σε προσευχή. Λόγος εμπνευσμένος από τον Θεό, που οδηγεί στον Θεό. Ενώ είναι δυνατός, είναι τρυφερός. Είναι γεμάτος αγάπη και ενισχύει. Αν και είναι απόλυτος, είναι λυτρωτικός. Ενώ είναι απαιτητικός, μας ανακουφίζει. Όντας παγκόσμιος, στοχεύει σε ό,τι ο καθένας έχει μοναδικό. Διαπεραστικός ως μάχαιρα, καλεί στη μετάνοια, στη μεταβολή της πέτρινης καρδιάς μας σε σάρκινη, στην αλλαγή του νου, στην επανεύρεση του εσωτερικού εαυτού μας, της εικόνας του Θεού που είναι χαραγμένη στα τρίσβαθα της ψυχής μας και καλυμμένη με όλα τα προσωπεία με τα οποία το εγώ μας είναι ακαλαίσθητα στολισμένο.
Ο Γέροντας Σωφρόνιος δεν επιδιώκει ούτε να πείσει ούτε να γοητεύσει. Ο λόγος του αγγίζει την ψυχή ή δεν την εγγίζει. Ένας σπόρος δεν μπορεί να ριζώσει και να καρποφορήσει, παρά σε γη έτοιμη να τον δεχθεί. Το παν εξαρτάται από την ικανότητά μας να ακούμε, από τον πόθο μας να μεταμορφωθούμε και από τη θέλησή μας να πούμε ναι. Είμαστε έτοιμοι να ανοιχθούμε και να προσφερθούμε; Είμαστε ελεύθεροι.
"Κάθε λόγος αμφισβητείται από άλλο λόγο, ποιος λόγος όμως μπορεί ν' αμφισβητήσει τη ζωή;", έλεγε ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλάμάς*.
Maxime Egger
_______________________
* "Λόγω παλαίει πας λόγος, βίω δε τις;" (Γρ. Παλαμά, Υπέρ των ιερώς ησυχαζόντων)
English
German
Română
French
Login