Ερμηνεία εις τας ΙΔ΄ Επιστολάς του Αποστόλου Παύλου - Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου

Δεν υπάρχει λόγος να μην επαναλάβω ότι ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης είναι από τους πλέον αξιομνημονεύτους μορφάς της Εκκλησίας μας, διαλάμψασα κατά τους νεωτέρους χρόνους. Αγιοπατερική μορφή ισαξία των μεγάλων εκείνων διδασκάλων των πρώτων χριστιανικών αιώνων ελάμπρυνε τόσον το αγιώνυμον όρος με την εκεί άσκησίν του, όσον, και κυρίως, την εκκλησιαστικήν γραμματείαν πονήσας πλειάδα όλην βιβλίων ερμηνευτικών, ασκητικών, δογματοκανονικών, ηθικών, ποιητικών κτλ.

Δεν είναι του παρόντος η λεπτομερής αναφορά εις τον βίον του και εις το πλούσιον συγγραφικόν του έργο. Εξ άλλου δεν διαθέτω την απαιτουμένην διά τόσον βαρύ έργον δύναμιν αφ’ ενός, ησχολήθησαν δε άλλοι ικανότεροι εμού και εν πολλοίς το έχουν καλύψει αφ’ ετέρου.
Διό συντόμως αναφέρομαι μόνον εις το προκείμενον έργον.
Αι εκδόσεις «ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ» του Στυλιανού Κεμεντζετζίδη εθεώρησαν ως υποχρέωσίν των να προσφέρουν εις το ορθόδοξον χριστεπώνυμον πλήρωμα και εις πάντα ενδιαφερόμενον, μετά την έκδοσιν εκ των έργων του αγίου Νικοδήμου, α’ του Συναξαριστού των δώδεκα μηνών του ενιαυτού εις 6 τόμους, β’ της Ερμηνείας των Ψαλμών του Δαβίδ εις 3 τόμους, και την Ερμηνείαν των Επιστολών της Καινής Διαθήκης, η οποία αποτελεί μέρος της ερμηνευτικής προσπαθείας του αγίου συγγραφέως.
Το έργον είναι μεγάλο και θα χρειασθή να καταβληθή πολύς κόπος, αλλά και χρόνος διά την ολοκλήρωσίν του. Ωστόσο πιστεύουμε ότι, με την βοήθειαν του Θεού, θα ολοκληρωθή αφού ήδη από το 1986 κυκλοφορεί ο τόμος με τας Καθολικάς Επιστολάς και ο ανά χείρας τόμος αποτελεί τον πρώτον από τας Επιστολάς του Παύλου, περιέχων την προς Ρωμαίους και την Α’ προς Κορινθίους. Τονίζομεν ότι θα ημπορούσε να γίνη φωτοτυπική επανέκδοσις εντός συντομωτάτου χρόνου και μάλιστα και των τεσσάρων τόμων συγχρόνως. Επροτιμήσαμε όμως την χρονοβόραν και πολυδάπανην εκ νέου στοιχειοθεσία, διά να αποφύγωμε, κατά το δυνατόν, την δυσανάγνωστον παλαιτυπικήν γραφήν της εν Βενετία εκδόσεως.
Και εφ’ όσον επροτιμήσαμε ν’ ακολουθήσωμε αυτήν την οδόν, ανέλαβα να κάνω έναν έλεγχο εις τας αγιογραφικάς παραπομπάς. Διεπίστωσα ότι υπήρχαν πολλά λάθη, τόσον εις το κείμενον όσον και εις την αρίθμησιν κεφαλαίων και χωρίων. Προς αποκατάστασιν του κειμένου, με την κατά λέξιν αντιπαραβολήν, εχρησιμοποίησα διά μεν τα παλαιοδιαθηκικά χωρία την Παλαιάν Διαθήκην εκδόσεως «ΖΩΗ», Αθήναι 1961. Διά δε τα καινοδιαθηκικά χωρία την Καινήν Διαθήκην, εκδόσεως Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, εν Αθήναις 1968.
Ένα δεύτερον μέλημά μου ήταν η κατά το δυνατόν εφαρμογή ανεκτής, όχι τελείως σωστής, στίξεως. Τα αναρίθμητα κόμματα, αι άνω τελείαι, αι άνω και κάτω στιγμαί και αι κάτω τελείαι είναι το δυσκολώτερον ίσως πρόβλημα των κειμένων του αγίου Νικοδήμου. Βέβαια είναι δικαιολογημένα όλα αυτά αν ληφθή υπ’ όψιν το γεγονός ότι ο ίδιος ο συγγραφεύς δεν έκανε διορθώσεις τυπογραφικών δοκιμίων.
Επιθυμία μου, αλλά και επιθυμία του εκδότου ήταν να μην αλλοιωθή το ύφος, η γλώσσα και η σύνταξις του κειμένου. Διά τούτο η μόνη μας παρέμβασις ήταν να προσαρμόσω:
* Τας ακραίας καταλήξεις των ρημάτων του γ’ προσώπου του πληθυντικού από -ουσι εις -ουν.
* Τας καταλήξεις των εις -οω ρημάτων εις καταλήξεις βαρυτόνων.
* Το «να ήναι» εις «είναι».
* Τας καταλήξεις των ονομάτων από -αις εις -ες.
* Και, όχι πάντα, τας αναφορικάς αντωνυμίας· οίτινες, όστις, ήτις κτλ. εις οι οποίοι, ο οποίος, η οποία.
* Τέλος αναφέρω την προσπάθειαν να περιορίσω την χρήσιν του αρχικού κεφαλαίου γράμματος εις λέξεις εντός του κειμένου.
Βεβαίως αι διορθώσεις έγιναν μόνον εις το κείμενον του αγίου Νικοδήμου. Αντίθετα εις τα αποσπάσματα των αγιοπατερικών κειμένων άφησα το κείμενον ως έχει. Δεν έκανα κανέναν έλεγχον και αντιπαραβολήν. Και τούτο διότι απαιτείται γνώσις όλων των πατέρων και εκκλησιαστικών συγγραφέων, την οποίαν δεν έχω. Και διότι ο άγιος Νικόδημος δεν παραπέμπει εις μίαν γνωστήν πατρολογικήν σειράν, αλλ’ εις μεμονωμένας εκδόσεις πατερικών κειμένων-έργων, τα οποία ευρίσκονται διάσπαρτα εις διαφόρους μονάς του Αγίου Όρους.
Ο άγιος Νικόδημος, όπως και όλοι οι αρχαίοι διδάσκαλοι της Εκκλησίας, χρησιμοποιεί τους όρους «Έλληνες» και «Ελληνισμός» με την σημασίαν «ειδωλολάτραι» και «ειδωλολατρία» αντιστοίχως. Εις πλείστας περιπτώσεις αντικατέστησα την λέξιν με το σημαινόμενον. Θεωρώ απαραίτητον αυτήν την διευκρίνισιν διά να μη δημιουργούνται εσφαλμέναι εντυπώσεις κατά την μελέτην του έργου.

Παρέστη ανάγκη εις μερικάς περιπτώσεις να παρεμβάλω παρατηρήσεις υπό τύπον υποσημειώσεων κοντά εις τας πολλάς του αγίου Νικοδήμου. Όπως επίσης παρέστη ανάγκη, ή μάλλον κατά την κρίσιν μου, ασημάντους παρατηρήσεις να απαλείψω.

Δεν συμπεριλαμβάνεται εις την παρούσαν έκδοσιν ο εν τέλει υπάρχων «τοπολογικός πίναξ των αξιομνημονεύτων κατά αλφάβητον», διότι με την εκ νέου στοιχειοθεσίαν και νέαν σελιδοποίησιν δεν ήτο δυνατόν να συμπίπτουν αι σελίδες. Εξ άλλου το έργον είναι ερμηνευτικόν και είναι εύκολος ο εντοπισμός των κατά περίπτωσιν ενδιαφερόντων σημείων.

Δεν θέλω να προσθέσω τίποτε άλλο. Πιστεύω ότι η πνευματική ωφέλεια των αναγνωστών θα είναι πολύ μεγάλη. Εύχομαι δε ο χορηγός παντός τελείου δωρήματος, μόνος σοφός Θεός, ο Πατήρ, ο Υιός και το άγιον Πνεύμα, να φωτίζη τας ψυχάς των Ορθοδόξων εις την κατανόησιν των αιωνίων αληθειών αι οποίαι οδηγούν εις την σωτηρίαν. Μας χειραγωγεί εις τας αληθείας αυτάς ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης.

Εν Φλωρίνη τη 14 Ιουλίου 1988
Εορτή του Αγίου Νικοδήμου
του Αγιορείτου († 1809)

Δημήτριος Π. Ρίζος
Θεολόγος - Φιλόλογος

Αντί προλόγου 11
Επιγράμματα 12
Επιστολή εις κ. Αντώνιον Καποδίστριαν 13
Επιστολή προτρεπτική πατριάρχου Κυρίλλου 17
Επιστολή πατριάρχου Γρηγορίου και Ιεράς Κοινότητος 20
Συνοπτικός βίους Οσίου Νικοδήμου 23
Τοις απανταχού Ορθοδόξοις 27

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΕΙΣ ΤΗΝ ΠΡΟΣ ΡΩΜΑΙΟΥΣ
ΕΠΙΣΤΟΛΗΝ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Α’ 51
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Β’ 87
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Γ’ 107
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Δ’ 120
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ε’ 129
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ϛ’ 143
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ζ’ 158
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Η’ 177
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Θ’ 215
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ι’ 236
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΑ’ 247
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΒ’ 267
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΓ’ 295
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΔ’ 311
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΕ’ 330
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙϚ’ 348

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΕΙΣ ΤΗΝ Α’ ΠΡΟΣ ΚΟΡΙΝΘΙΟΥΣ
ΕΠΙΣΤΟΛΗΝ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Α’ 363
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Β’ 388
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Γ’ 402
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Δ’ 416
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ε’ 432
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ϛ’ 442
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ζ’ 458
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Η’ 489
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Θ’ 498
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ι’ 520
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΑ’ 543
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΒ’ 570
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΓ’ 597
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΔ’ 612
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΕ’ 635
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙϚ’ 686