Λαυσαϊκόν

Π Ρ Ο Ο Ι Μ Ι Ο Ν

ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΟΣΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ

ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΝΤΑΙ

ΕΙΣ ΤΟ ΛΑΥΣΑΪΚΟΝ

Ευλόγησον πάτερ.

Τι περιέχει το βιβλίον αυτό

Εις το ιερώτατο αυτό Βιβλίον ιστορείται και περιγράφεται η ενάρετη άσκησις, η θαυμαστή ζωή και οι αγώνες των αγίων και οσιωτάτων Πατέρων, που αγωνίστηκαν γενναίως στις ερήμους, για να βοηθήσωμε τον ζήλον προς μίμησιν εκείνων, που θέλουν να επιτύχουν πολιτεία θεάρεστη και να βαδίσουν εκείνον τον δρόμο, που φέρει τον άνθρωπο στη βασιλεία των Ουρανών. Εδώ γράφονται ακόμη η ζωή και η πολιτεία εκείνων των αγίων Γυναικών, που έζησαν βίον ασκητικόν, με ανδρική γενναιότητα και με μεγαλοψυχία, ενάντια προς τις πονηρίες των δαιμόνων, ως υπόδειγμα και παράδειγμα για εκείνους, που θέλουν να λάβουν τον λαμπρότατον στέφανον της εγκρατείας και καθαρότητος.

Ποίος παρεκίνησε για να γραφή

Εις το θεάρεστον αυτό έργον, εις το να γράψω δηλ. το παρόν, με παρεκίνησε και επρόσταξε ο πολυμαθής και σοφώτατος, ο ευσεβέστατος από την καρδιά του, ο ειρηνικώτατος στη γνώμη και στα ήθη, ο μεταδοτικός και συμπονετικώτατος προς τους πτωχούς, από φυσική καλοκαγαθία, και από ενάρετη ζωή, ο οποίος έφθασε και ξεπέρασε στα αξιώματα εξαίρετους και ευγενείς άρχοντες. Αυτός είναι ο άριστος εκείνος και εραστής των αγαθών Λαύσος. Ο οποίος από άκρα καλοκαγαθία είχε σκοπό να παρακινήση το οκνηρό μου μυαλό, να φαντάζεται τα καλά και να συνερίζεται να φθάση στα μέτρα εκείνων των οσιωτάτων και μακαρίων Πατέρων, ώστε να γράψω τον βίον και πολιτείαν τους και να τον πέμψω προς αυτόν τον θειότατον άνδρα για κοινή ωφέλεια των Ορθοδόξων.

Για τις δεσμεύσεις με όρκο

Όμως εγώ που είμαι όπως λέμε απαίδευτος, εις τα πνευματικά τελείως αρχάριος και της πνευματικής ζωής των Αγίων Πατέρων ανάξιος, φοβήθηκα το μεγαλείο του πράγματος, και επειδή μου φάνηκε η προσταγή αδύνατη για τα μέτρα μου, εδέσμευσα κατ' αρχάς την καλή μου προαίρεση με όρκο να μην επιχειρήσω να γράψω, καθώς κάνουν πολλοί, από κενοδοξία και πονηρία σατανική και υποδουλώνουν το αυτεξούσιο με κάποιον όρκο, π.χ. να μην τρώγουν αυτό ή το άλλο, να μην πίνουν κρασί ή να μην κάμουν κανένα άλλο άτοπο πράγμα. Αλλά σ' αυτά βάνει έπειτα τα δυνατά του ο Σατανάς, ώστε, από φυσική αμέλεια, πολλοί καταπατούν τον όρκο και αμαρτάνουν διπλάσια.

Είπα, λοιπόν: Ποία η χρεία του όρκου, όταν ο Κύριος μας χάρισε νουν, σύνεσι, διάκρισι και προαίρεσι; Ο νους διακρίνει τι και πότε να φάγη και να πιή ο άνθρωπος και η διάκρισις γνωρίζει τα μέτρα του κάθε πράγματος, ώστε ποτέ να μη γίνεται αμάρτημα. Είναι, μάλιστα και η χάρις του Θεού, που φωτίζει τις καρδιές και τις καλές προαιρέσεις και διευκολύνει να διαλέγωμε το καλό, οπότε το κατορθώνομε χωρίς νόμο και φοβέρα, καθώς λέγει και ο Απόστολος· "Κατά των τοιούτων δεν είναι νόμος". Συμφέρει δηλ. καλύτερα να πίνη κανείς κρασί με διάκρισι και να ταπεινώνεται, παρά να πίνη μόνον νερό και να του φαίνεται πως κάνει μεγάλη αρετή. Δεν πρέπει κανείς ούτε το κρασί να κατηγορή, ούτε το νερό να επαινή. Από τη γνώμη προέρχεται η ωφέλεια και βλάβη, αναλόγως του πώς θα χειρισθή ο καθένας πνευματικά την κάθε υπόθεσι.

Η διάκρισις και η αγαθή προαίρεσις

Τον παληό καιρό έπιε ο πάγκαλος Ιωσήφ κρασί στην Αίγυπτο, όμως δεν τον έβλαψε εις τον νουν, δεν εσάλευε τον πύργο της σωφροσύνης του. Δεν έπιναν κρασί, αλλά σκέτο νερό οι παλαιοί εκείνοι Έλληνες, Πυθαγόρας και Διογένης, όμως, από δοξομανία, έγιναν άθεοι. Ομοίως και οι Μανιχαίοι εγκρατεύοντο από φαγητά και πιοτά και στις βλαστήμιες εναντίον του Υψίστου ήσαν ακράτητοι.

Βλέπομε ότι και ο Κύριος μετά των ιερών Μαθητών χρησιμοποιούσαν την πρέπουσα τροφή και γι' αυτό άκουσε από τους Φαρισαίους, το· "Διά τι οι μαθηταί του Ιωάννου νηστεύουν;" και πάλιν οι υποκριταί Φαρισαίοι έλεγαν στους Αποστόλους ότι "ο διδάσκαλός σας τρώγει και πίνει με τους τελώνας και αμαρτωλούς;" Αυτά τα έλεγαν οι Φαρισαίοι, για να δείξουν, ότι ο Κύριος με τους ιερούς Μαθητάς καταλύει και κατ' αυτόν τον τρόπο να κατηγορήσουν, από το φθόνο και την κακία που είχαν και όχι για να επαινέσουν τον Ιωάννη για τη Νηστεία του. Διά τούτο ονειδίζει ο Δεσπότης Χριστός τη δυστροπία τους, όταν λέγει: "Ήλθε, ο Ιωάννης με τόσην εγκράτειαν, απέχοντας από κρέας και οίνον, και έλεγαν οι κάκιστοι Φαρισαίοι ότι δαιμόνιον έχει. Ήλθε και ο Σωτήρ με την άδειαν βρώματος και πόματος, και τον κατηγορούν διά φάγον και οινοπότην". Μύριες φορές καλλίτερα ήταν στους Φαρισαίους και τους ομοίους τους να έτρωγαν και να έπιναν όσο είχαν ανάγκη και να είναι γνώμης αγαθής, παρά που ενήστευαν και ήσαν δόλιοι στην καρδιά. Λοιπόν, τα πάντα βασίζονται στη διάκρισι του ανθρώπου και η προαίρεσις έχει όλη την εξουσία, είναι δηλ. στο χέρι του είτε να τα μεταχειρισθή ο άνθρωπος για το καλό, είτε για το κακό. Συνεπώς εκείνος που φθάνει μόνος του στην ανάγκη του όρκου, καταργεί ο ίδιος την καλή προαίρεσι και την διάκρισι και γίνεται (τρόπον τινά) ζώον άλογον.

Διά τούτο, αδελφοί, κάθε καλό, που μας φωτίζει ο Κύριος να κάμωμε, να γίνεται με προαίρεσι αγαθή και μετά διακρίσεως και να μην ακούμε τον Σατανά, που συμβουλεύει να γίνη και όρκος. Δεν χρειάζεται να ομολογεί κανείς με όρκο ότι θα κάμη το δείνα καλό ή να κάνει όρκο ότι δεν θα κάμη το δείνα κακό. Διότι ύστερα ο διάβολος βάνει όλες τις πονηρίες σ' εκείνον που με όρκο θέλει να πράξη το καλό. Και αν μεν μπορέσει να φυλάξη εκείνα, για τα οποία έκαμε τον όρκο, του φαίνεται πως έκαμε το καλό κατ' ανάγκην, ένεκα του όρκου και όχι από καλή προαίρεσι. Εάν πάλι παραβή τον όρκο, αμαρτάνει (καθώς είπαμε) διπλάσια. Όλη λοιπόν η υπόθεσις σε όσα είπαμε είναι, να έχη το κύρος και την εξουσία η προαίρεσις στα καλά, με τα μέτρα της διακρίσεως. Καθώς λέγει και ο Θείος Απόστολος, "είτε τροφή και ποτό μεταχειρισθήτε, είτε εγκρατεύεσθε, πάντα κατά τάξιν να γίνωνται". Πάντα εις δόξαν Θεού ποιείτε. Η τάξις φυλάττεται, οπόταν κανείς με προαίρεσι καλή, και καρδιά καθαρή κάνει εκείνα που αρέσουν του Θεού. Τότε δοξάζεται ο Θεός, όταν τα έργα μας γίνωνται με σύνεσι και διάκρισι.

Πώς εγράφη το βιβλίον

Έτσι και εγώ ο ταπεινός, αφήνοντας κάθε λογής πρόφασι, θέλοντας να ευλαβηθώ την αρετή του ευλογημένου Λαύσου και σεβόμενος τη μεγαλοφυία, τα αξιώματα και την λαμπρότητά του, την έξωθεν και την έσωθεν, που τα έχει στολισμένα με την ευλάβεια προς τα θεία και υποχωρώντας σε τέτοιου ανδρός ευλογώτατη αίτησι, γεμάτην από ζήλο αρετής, αφήκα κάθε λογής ανάγκη λογισμού και θέλησα με όλη μου την προαίρεσι, με τις ευχές των Αγίων Πατέρων δυναμωμένος, να περιγράψω με συντομία τις πράξεις, τους αγώνες και τα γενναία κατορθώματα, όχι μονάχα ανδρών μεγάλων Ασκητών και Ερημιτών, αλλά ακόμη και γυναικών αγίων Ασκητριών. Των οποίων ασκητών και ασκητριών τα τίμια και σεβαστά πρόσωπα με αξίωσε ο πολυέλεος Κύριος, να τα ίδω με τα μάτια μου. Όσον αφορά πάλιν εκείνους που είχαν τελειώσει τη ζωή τους με μεγάλους αγώνες και άσκησι ή με ομολογία ως Μάρτυρες, τούτων όλα τα κατορθώματα άκουσα και βεβαιώθηκα από άλλους Αγίους αγωνιστάς, με ακριβέστατη εξέτασι, και αληθέστατη έρευνα. Σε πολλές πόλεις, φρούρια και χωριά και σε κάθε σπήλαιον και κελλί, στην έρημο, όπου ασκήτευαν οι Αναχωρηταί, επερπάτησα πεζός με ευσεβή λογισμόν (και καθώς προείπα) άλλα είδα και άκουσα παρών και άλλα μου τα διηγούντο αγιώτατοι και Θαυματουργοί Πατέρες.

Λοιπόν, γνήσιε φίλε του Δεσπότου Χριστού, και καλλώπισμα των Ορθοδόξων, λαμπρότατε ΛΑΥΣΕ, ιδοόυ όσα, κατά την ολίγη μου δύναμι, προσπάθησα. Εσύναξα τα πλέον εξαίρετα και θαυμαστά κατορθώματα και τους αγώνες των γενναιοτέρων και κορυφαίων Αγίων αγωνιστών, ολίγα βέβαια από τα πολλά ανδρών και γυναικών. Διηγούμαι του καθ' ενός το Γένος, την Πατρίδα και τον Τόπου όπου αγωνίστηκε, το Μοναστήρι όπου επολιτεύθη και τα πέμπω προς την εκλαμπρότητά σου, κατά τον πόθο σου.

Τι άλλο περιέχει

Περιέχει ακόμη το σύγγραμμα αυτό πολιτεία ανδρών και γυναικών θαυμαστή στην αρχήν, που στο τέλος, από κενοδοξία, έχασαν τους κόπους τους και έγιναν θύματα του δαίμονος. Αλλά εκεί που επρόκειτο να πέσουν μέσα στον φάρυγγα του νοητού δράκοντος και να απολεσθούν τελείως, πάλιν ή άπειρος ευσπλαχνία του Θεού τους έσυρε με το μακρύ σχοινί της φιλανθρωπίας του και τους έφερε στην πρώτη ασφάλεια, έστω κι αν είχαν ανεβή με την άκρα ταπείνωσι εκεί από όπου έπεσαν με την υπερηφάνεια.